વિચાર લહેરી

તરણા ઓથે ડુંગર, કોઈને દેખાય નહિ,
ખોવાણી નથણી, કોઈથી શોધાય નહિ!

જોયું ના જોયું ને જાણ્યું ના જાણ્યું તોય,
દીવા તળે અંધાર કાઈં છુપાય નહિ!

કરવાં પારખાં ઝેરના ક્યાં સહેલા છે?
પીધું જે ઝેર મીરાએ, કોઈથી પિવાય નહિ!

ગુઋદક્ષિણા માંગતા માંગી લીધી ભલે દ્રોણે,
દાન અંગુઠાનુ એકલવ્ય જેમ કોઈથી અપાય નહિ!

ભલે હોય સોળસોને આઠ રાણીઓ કૃષ્ણને,
મંદિરોમાં રાધાકૃષ્ણ સિવાય કોઇ પુજાય નહિ!!

તરણા ઓથે ડુંગર, કોઈને દેખાય નહિ,
ખોવાણી નથણી, કોઈથી શોધાય નહિ!!

શૈલા મુન્શા તા૧૦\૧૯\૨૦૧૮

મિત્રોની પરિભાષા કદી બદલાતી નથી,
યાદ એ બચપણની કદી જાતી નથી!

સંબંધો સહુ જિંદગીના થાય ભલે ઉપર નીચે,
કરી જે દોસ્તી એકવાર, ભુલાતી નથી!

રેતની એ લકીર નથી, ભુંસાય જે વાયરે,
મિત્રતાની એ ઈમારત કાળ થી એ મિટાતી નથી!

મળ્યા ન મળ્યા રોજ, રહ્યા આઘા ભલે વર્ષોથી,
મળ્યા જે ક્ષણે, એ જ મસ્તી રોકી રોકાતી નથી!

પહોંચ્યા ઉમરના એ મુકામે, કદી સાંપડે એકલતા,
વાતો એ દિલની, મિત્ર વિના કોઈને કહેવાતી નથી!

મિત્રોની પરિભાષા કદી બદલાતી નથી,
યાદ એ બચપણની કદી જાતી નથી!

(સહુ મિત્રોને સમર્પિત)

શૈલા મુન્શા તા.૦૯\૨૧\૨૦૧૮

૨૦૦૮ મારા દિકરા સમીતના લગ્ન નિમિત્તે હું ભારત ગઈ હતી પછી દસ વર્ષનો ગાળો વીતી ગયો. કંઈને કંઈ કારણસર છેલ્લા દસ વર્ષથી ભારત જઈ શકી નહોતી. અમેરિકા આવીને પણ મેં મારો શિક્ષક તરીકેનો વ્યવસાય જ ચાલુ રાખ્યો હતો અને જ્યાં જન્મ પામ્યા, બાળપણ વીત્યું, શિક્ષણ, સંસાર, આપ્તજનો, સગાં સ્નેહી બધા હોય , અડધી જિંદગી જ્યાં વીતી હોય ત્યાં જવા સમય પણ વધારે જોઈએ, જે લાંબી રજા વગર શક્ય ના બને.
ઉનાળાની રજા સ્કૂલમાં હોય એ જ યોગ્ય સમય, એમ કરતાં દસકો નીકળી ગયો, પણ આ વર્ષે મેળ પડ્યો. મહિનાભરમાં મુંબઈ, કલકત્તા, અમદાવાદ અને બરોડા ચાર શહેરો વચ્ચે સમય વહેંચી બને એટલા આપ્તજનો, મિત્રો, વડિલોને મળવાનો અનેરો આનંદ માણ્યો. કેટલીય યાદો અને સ્મૃતિ માનસપટ પર ઉભરી આવી, ક્યાંય ધરવ ના થયો પણ રહ્યાં એટલા બધા સ્વજનોને મળવાનો આનંદ ચોક્કસ થયો. ઘણી ખોટ સાલી જેમને હું અંત સમયે મળી ના શકી.
પોતાના સહુ તો અઢળક પ્રેમ વરસાવે. કોઈકની ભાણી, કોઈની ભત્રીજી, કોઈની ભાભી તો કોઈની નણંદ, કોઈની જેઠાણી તો કોઈની દેરાણી, મસિયાઈ બહેનો ભાઈઓ ને મામાના,ફોઈના કાકાના કેટકેટલા સંબંધો. અમેરિકાના મારી સાથે કામ કરતાં સહકર્મી તો આભા જ બની જાય.
મારે આજે વાત કરવી છે એ નિઃસ્વાર્થ અને નિર્ભેળ પ્રેમની. ભારતમાં બાવીસ વર્ષ નુતન વિધ્યામંદિરમાં ગુજરાતી અને ઈતિહાસ ભુગોળના શિક્ષિકા તરીકે હાઈસ્કૂલના વિધ્યાર્થીઓને ભણાવ્યા.આ શાળા સાથે અમારો ત્રણ પેઢીનો સંબંધ. મારા મમ્મી એ સ્કૂલમાં શિક્ષિકા તરીકે જોડાયા. એમના આકસ્મિક અવસાન બાદ એમની જગ્યાએ મેં શિક્ષિકા તરીકે કાર્ય શરૂ કર્યું, અને જ્યારે નુતન વિધ્યામંદિરમાં ગુજરાતી સાથે અંગ્રેજી માધ્યમ શરૂ થયું ત્યારે મારી દિકરી અંગ્રેજી માધ્યમમાં Pre-K ની શિક્ષિકા તરીકે જોડાઈ.
બાવીસ વર્ષમાં કેટલાય વિધ્યાર્થીઓ મારી પાસે ભણી આગળ વધી ગયા. એમાના કેટલાક વિધ્યાર્થીઓને મારી ભારત મુલાકાતની આગોતરી જાણ હતી અને જે પ્રેમભાવે એ બધા મને મળ્યા, એમનો અહોભાવ અમ શિક્ષકો માટેનો આદરભાવ ને લાગણી જોઈ મારી આંખમાં હરખના આંસુ આવી ગયા. એ બધા પણ અત્યારે પચાસે પહોંચવા આવ્યા. એમની પ્રગતિ, એમના બાળકોની પ્રગતિની વાતો સાંભળી મન ભાવવિભોર બની ગયું…. કેટલાક તો વટથી પોતાની જાતને છેલ્લી પાટલીના બેસનારા તોફાની બારકસમાં પોતાની જાતને ગણાવતા, પણ આજે જીવનમાં જે ઉચ્ચ મુકામે પહોંચ્યા એનો બધો યશ અમ શિક્ષકોને આપતાં જે ચમક એમના ચહેરા પર દેખાઈ એ મારે મન મોંઘેરી મુડીથી કમ નથી. કોઈ અમદાવાદ તો કોઈ વલસાડ તો કોઈ મુંબઈના ખુણે ખુણેથી મને મળવા આવ્યા હતા. વાતોનો ખજાનો તો ખુટતો જ નહોતો. જે હોટેલમાં ભેગા થયા હતા ત્યાં હાસ્યની રમઝટ જામી હતી. જે શિક્ષકો આવીશક્યા એ બધા પણ આવ્યા હતા અને જોવાની ખુબી એ હતી કે મારી મમ્મી સાથે કામ કરેલ જયશ્રીબેન નાણાવટી પણ ત્યાં હતા અને મેંં પણ બાવીસ વર્ષ એમની સાથે કામ કર્યું. કેટલીય યાદો એમની સાથે સંકળાયેલી. રૂક્ષ્મણીબેન જે મમ્મી સાથે હતા, એમની ભાળ મળતા હું એમને મળવા ગઈ તો એટલા રાજી રાજી થઈ ગયા. સ્ત્યાસી વર્ષે એમના પતિના અવસાન બાદ એકલા રહે છે અને પોતાનુ બધું કામ રસોઈ જાતે જ કરે છે. મને કહે “મારે તો તને મારી પાસે રાખવી હતી, ક્યાં અમેરિકા ભાગી ગઈ?”
વડોદરા કલાબેન બુચ પણ મમ્મી સાથેના સમયથી અને પછી અમે સાથે કામ કર્યું. જાતિએ નાગર એટલે રમુજ એમના જીવન સાથે જોડાઈ ગઈ હોય. નલીન ભાઈ એમના પતિ. નાનપણથી મમ્મી સાથે હું ને મારી બેન પારૂલ એમને ત્યાં જઈએ એટલે અમે તો એમના માટે છોકરી જેવા. મળવા માટે ફોન કર્યો અને મેં કહ્યું મારે કલાબેનને મળવું છે તો નલીનભાઈ બોલી ઉઠ્યા “કેમ મને નથી મળવાનુ? તું આવીશને તો મને પણ ગળ્યું ખાવાનુ મળશે, બાકી કલા તો મને કંદમુળ ખવડાવે છે આ ડાયાબિટીશની લાહ્યમાં” બન્નેની વય નેવું ની આસપાસની. ઘરમાં પણ વોકર લઈને ફરે. આ ઉમ્મરે પણ કલાબેનનો ઠસ્સો એવો ને એવો જ. કપાળે મોટો ચાંદલો અને એ જ હાસ્યની રેખા મોઢા પર. રસોડામાં ભેળની બધી સામગ્રી તૈયાર રાખી હતી. મને કહે બનાવવાની તારે છે, તારા ટેસ્ટ પ્રમાણે. પાછળ જ નલીનભાઈનો ટહુકો સંભળાયો મજેદાર તીખી મીઠી બનાવજે. તને દિકરી માની છે તો આટલો લાહવો તો લઈએને કામ કરાવવાનો.
કેવું મારૂં સૌભાગ્ય કે હું આ બધાને મળી શકી અને કેટલીય યાદો ફરી પાછી લીલીછમં વેલની જેમ મનને વીંટળાઈ વળી.
બીજો મારો મહાઆનંદ વડિલ શ્રી ઈંદુબેન પટેલ મારા પ્રિન્સીપાલને મળવાનો. ત્રાણુ વર્ષની વયે એજ એકવડો બાંધો, ટટાર શરીર અને એ જ ખાદીના વસ્ત્રો. મુંબઈના વિલે પાર્લે પરાંમા વર્ષોથી એ જ મકાનમા નિવાસ. સાદગીભર્યું જીવન,અપરણિત અને આજે પણ એકલા રહી પોતાની દૈનિક ક્રિયા રસોઈ બધું જાતે જ કરે છે.
S.S.C. 1967 મા પાસ કર્યું. અમારી શાળામાં દર વર્ષે એક ક્લાસ વધારવામાં આવતો અને અમારો S.S.C નો બીજો ક્લાસ હતો. આટલા વર્ષો પછી પણ ઈન્દુબેનને અમે અમારી વિશેષતા યાદ હતી. મારા અમેરિકાના સ્પેસીઅલ નીડ બાળકો પર લખેલા પ્રસંગોનુ પુસ્તક મેં એમને મોકલાવ્યું હતું અને મારી પ્રવૃતિથી એ ખુબ જ ખુશ હતા. ઘણી વાતો કરી અને એ મારા જીવનનુ અમૂલ્ય સંભારણુ છે.
છેલ્લે અમે બધા ૧૯૬૭ના S.S.C. ના ક્લાસ મિત્રો મળ્યા. ઘણાને હું પચાસ વર્ષે મળી. જુની યાદો ક્લાસમાં કરેલી ધમાલ મસ્તી, જાણે બાળપણ પાછું આવી ગયું. કેટલા સંભારણા અને કેટલીય વાતો લખતાં ખુટે એમ નથી.
પ્રભુ કૃપાથી આ સફર ખુબ આનંદદાયક રહી. વરસાદે પુરી રહેમત રાખી,ક્યાં અટકવા ના દીધી, તબિયતે પુરો સાથ આપ્યો. દશ વર્ષ પછી વતનની ધરતી પર પગ મુક્યો અને પુરા પ્રેમથી આપ્તજનોથી માંડી મિત્રોએ હરખભેર પોતાની બનાવી દીધી. એવું લાગ્યું હું જાણે અહિં જ છું, ક્યાંય ગઈ નથી, ક્યાંય ય ગઈ નથી!!!!!
અસ્તુ,

શૈલા મુન્શા તા સપ્ટેંબર ૧૩/ ૨૦૧૮

અરમાનોની દુનિયામાં ખળભળી મચી છે આજે!
કોઈ વાસ્તવિકતાનો પહાડ પડ્યો તૂટી છે આજે!

માંડીને ગુંચળુ સાપણ જેમ ફુત્કારે ભલેને ઈચ્છા,
બની ટોપલી મદારીની, ઈચ્છઓની શૂળી છે આજે!

સપનાની દુનિયાને ક્યાં નડે છે અંતર જોજનોના,
ભરવા છલાંગ આભે જોઈએ હિંમત, ખુટી છે આજે!

રણ વચાળે છો દેખાય ઝાંઝવા, છીપાવે ના તરસ,
નથી સહુ રામ, મારવા સોનમૃગને ઈચ્છા રોકી છે આજે!

સાચવવા સંબંધો પ્રેમ ને જતનથી છે અઘરા જીવનભર,
કૃષ્ણ સુદામાની મૈત્રી સહુ કોઈને ક્યાં મળી છે આજે!

અરમાનોની દુનિયામાં ખળભળી મચી છે આજે,
કોઈ વાસ્તવિકતાનો પહાડ પડ્યો તૂટી છે આજે!!

શૈલા મુન્શા તા.૦૯/૦૧/૨૦૧૮

મારિઓ અમારા ક્લાસમાં લગભગ જાન્યુઆરીની શરૂઆતમાં આવ્યો. બીજા મેક્સિકન બાળકોની જેમ ગઠિયો અને ગોળ ચહેરો. માતા પિતા પણ સામાન્ય ઊંચાઈ કરતાં ઓછી ઉંચાઈવાળા. નાનકડો પરિવાર, મારિઓ અને એક નાની બેન.
સ્પેસીઅલ નીડ વાળા બાળકો આખા વર્ષ દરમિયાન ગમે ત્યારે શાળામાં દાખલ થઈ શકે. જેવા ત્રણ વર્ષ પુરા થાય અને ડોક્ટરે Autistic, A.D.H.D., અથવા speech therapyનુ નિદાન કર્યું હોય તો એ બાળકને અમારા ક્લાસમાં દાખલ કરી શકાય.
મારિઓ પણ આવ્યો ત્યારે અમને લાગ્યું કે એની વાચા પુરી ખુલી નથી એટલે જ એ અમારા ક્લાસમાં છે, બાકી તો બીજી કોઈ ખામી દેખાતી નહોતી.
મારિઓ આવ્યો ત્યારથી રડવાનુ નામ નહિ,બધું કામકાજ વ્યવસ્થિત,સવારના જેવી નાસ્તાની કાર્ટ લઈ કાફેટેરિઆની કર્મચારી આવે કે તરત નાસ્તાના ટેબલ પર ગોઠવાઈ જાય. એને દુધની એલર્જી એટલે જાતે જ દુધનુ કાર્ટન બાજુ પર મુકી જ્યુસ લઈ લે. વ્યવ્સ્થિત ખાય, કાંઈ ઢોળવાનુ નહિ, શરૂઆતમાં થોડા દિવસ શરમાયો પણ પછી તો ઊભો થઈ નાસ્તો જો વધ્યો હોય તો બીજો લઈ આવે. જમવાના સમયે અમારા બાળકોને અમે ક્લાસમાં જ જમાડીએ અને અમારા ત્રણ શિક્ષકોમાં થી કોઈ એક કાફેટેરિઆમાં જઈ બધા બાળકોની ટ્રે લઈ આવે. જેવો અગિયાર વાગ્યાનો સમય થાય, મરિઓ અમારી નાનકડી કાર્ટ ખેંચી દરવાજે પહોંચી જાય. અમારી સાથે કાફેટેરિઆમાં આવે અને જે જોઈતું હોય એ ટ્રેમાં મુકાવે.
અમે તો બધા ખુશ ખુશ!! વાહ શું વાત છે!!! ઘણા વખતે એવો બાળક ક્લાસમાં આવ્યો જે હસતો હસતો ક્લાસમાં આવે છે અને ક્લાસના નિયમોમાં તરત ગોઠવાઈ ગયો છે.
મારિઓ સીધો તો ખરો પણ આપણી ભાષામાં કહીએ તો, જલેબી જેવો સીધો. એ ભાઈના અવનવા રૂપનો પરચો તો અમને ધીમે ધીમે થવા માંડ્યો.
સ્પેસીઅલ નીડ ક્લાસમાં જ્યારે પણ કોઈ બાળક દાખલ થાય ત્યારે એની આખી ફાઈલ હોય. એમના મેડિકલ ટેસ્ટ, કોઈ એલર્જીછે કે નહિ, શું ખાઈ શકે વગેરે બધી માહિતી હોય. મારિઓ બોલતો નહોતો એ સિવાય બીજી કોઈ માનસિક વિકલાંગતા એનામાં દેખાતી નહોતી. લગભગ બે એક અઠવાડિઆ પછી બપોરે બાળકોના સુવાના સમયે હું મારિઓની બાજુમાં બેઠી હતી અને મને કોઈ કાંઈ બોલતું હોય એવો અવાજ આવ્યો. જોયું તો મારિઓ દિવાલ પર લગાડેલા આલ્ફાબેટ્સ અક્ષરો અને ચિત્રો વાંચી રહ્યો હતો like A for apple B for baby etc
મેં તરત મીસ ડેલને બોલાવી. મારિઓને બોલતો સાંભળી એ પણ નવાઈ પામી ગઈ. વાત એટલેથી અટકતી નથીં મારિઓ ચાર વર્ષનો પણ અમારા ક્લાસમાં પાંચ અને છ વર્ષના બાળકો પણ હોય. આ વર્ષે છોકરાં વધારે હતા અને એમાં પણ બે ચાર જણ તો તોફાની બારકસ!!! રમતના મેદાનમાં તો દોડાદોડી કરે જ પણ ક્લાસમાં પણ ધમાલ. કોઈને પણ અડફટે લઈ લે. અમારી નજર સતત એમના પર હોય જેથી કોઈને વાગી ન જાય, દોડતાં દોડ્તાં એમની ટપલી જો મારિઓને વાગે તો મારિઓ ભાઈ જઈને પુરી ટપલી તો ના મારે પણ ઘોંચપરોણો કરી આવે અને દોડીને અમારી પાછળ સંતાઈ જાય. કોઈનો માર ખાઈને બેસી રહે એ મારિઓ નહિ. કોઈને ચીઢવવા સળી કરવામાં ઉસ્તાદ અને એવો હસતો ચહેરો કે એના ઉપર તો કોઈને શંકા જ ક્યાંથી આવે !!!!
આજના બાળકોને બીજું કાંઈ આવડે કે નહિ પણ iPhone કે Ipad વાપરતાં બરાબર આવડે. મારિઓ પણ એમાં બાકાત નહિ. અંગ્રેજીમાં થી સ્પેનિશ ભાષા બદલતાં પણ આવડે. ધીરે ધીરે અમારા શબ્દોને ફરી બોલી અમને સંભળાવે. મારિઓને ચીઢવવા એ લેગો કે કોઈ બીજી રમત માંગે અને અમે ના કહીએ એટલે એ પાછો અમને ના કહે અમારી જ સ્ટાઈલમાં, અને અમે હસી પડીએ.
આવાં તો કાંઈ નવા નવા રૂપ એના અમને હેરત પમાડે છે અને અમે આપેલી પદવીને અમારો મારિઓ સાર્થક કરે છે!
સાચે જ મારિઓ અમારો છુપો રૂસ્તમ છે અને ભવિષ્યમાં નીલ ગગનનો ચમકતો સિતારો બનશે એમાં કોઈ શંકા નથી.

શૈલા મુન્શા તા ૦૬\૨૫\૨૦૧૮

અમેરિકામાં શાળાકિય વર્ષની શરૂઆત અને અંત ઉત્તરમા અને દક્ષિણમા થોડા જુદા સમયે થાય. અમારે હ્યુસ્ટન જે દક્ષિણમાં આવેલું છે ત્યાં સ્કૂલ ઓગસ્ટમાં શરૂ થાય અને મે ના અંતમા પુરી થાય, જ્યારે ન્યુયોર્ક, બોસ્ટન વગેરે ઉત્તરના શહેરોમાં જુનમાં પુરી થાય અને સપ્ટેમ્બરમા ખુલે.
જુન મહિનો અમારા સ્પેસીઅલ નીડ બાળકો માટે ESY (Extended school year) તરીકે ઓળખાય. અવનવા અનોખા આ બાળકોની પ્રગતિ ધીમી ન પડી જાય એટલે ઘણા બાળકોને એક મહિનો વધુ સ્કૂલમાં આવવાનો લાભ મળે.

આ મહિનામાં અમને શિક્ષકોને પણ નવા બાળકો સાથે સમય વિતાવવાનો લાભ મળે, કારણ બે થી ત્રણ સ્કૂલના બાળકો એક સ્કૂલમાં ભેગા થાય.
અમેરિકામાં હું છેલ્લા સોળ વર્ષથી સ્કુલમાં શિક્ષિકા તરીકે કામ કરું છું અને તે પણ સ્પેસીઅલ નીડ બાળકો સાથે. મારા ક્લાસમાં બાળકો ત્રણ થી પાંચ વર્ષની વયના હોય અને છ વર્ષે એમની કાબેલિયત પ્રમાણે રેગ્યુલર પહેલા ધોરણમાં જાય અથવા સ્પેસીઅલનીડના ક્લાસમાં જાય જ્યાં પહેલા ધોરણથી પાંચમા ધોરણ સુધી હોય.
સોળ વર્ષમાં ઘણા બાળકો સાથે કામ કરવાનો લહાવો મળ્યો. ઘણા બાળકો તો મારી સ્કૂલમાં જ અત્યારે આગલા ધોરણોમાં છે, કોઈક સ્પેસિઅલ નીડના ક્લાસમાં તો કોઈ રેગ્યુલર ક્લાસમાં,પણ અમુક બાળકોને એમની જરૂરિયાત પ્રમાણે બીજી શાળામાં મોકલવા પડે. મારો ડેનિયલ જે બાજુના ક્લાસમાં છે અને ચોથા ધોરણમાં છે પણ રીસેસ સમયે અમારા બન્ને ક્લાસના બાળકો સાથે રમતા હોય અને ડેનિયલ હજી પણ મારી પાસે આવીને કહે “Miss Munshaw your little baby is kicking me” કે અમારી ડુલસે જે રેગ્યુલર ત્રીજા ધોરણમાં છે એ પણ રોજ સવારે બસમાં થી ઉતરતા મીઠુ હસતા મને good morning કહેવાનુ ચુકતી નથી.
આ બધા બાળકો તો મારી સ્કૂલમાં એટલે મને રોજ જોતા હોય પણ આજે મારે વાત કરવી છે મિકાઈની. ચાર વર્ષ પહેલા એ અમારા ક્લાસમાં હતો. પાંચ વર્ષની ઉંમરે પહેલી વાર સ્કૂલમાં આવ્યો. highly Autistic child, ખુબ અગ્રેસીવ.ત્યારે જ એની ઊંચાઈ સારી હતી અને ઘૂંઘરાળા વાળ. બોલે ખાસ નહિ પણ આંકડા, નંબર બહુ ગમે. દુનિયાનો નક્શો અને ગ્લોબ જો દેખાય તો તરત એના પર જુદા જુદા દેશ જોવા માંડે. એને કોમ્પ્યુટર શિખવાડ્યા પછી જાતે ટાઈપ કરી જુદા જુદા દેશને શોધવાનો પ્રયત્ન કરે અને અમારી મદદથી શોધી અને નક્શો જોયા કરે.
એની હોશિયારી અને આવડત જોઈ એને અમારી સ્કૂલના સ્પેસિઅલ નીડના પહેલા ધોરણમા મોક્લવાનુ અમને મુનાસિબ ના લાગ્યું.ત્યાં દસથી બાર બાળકો હોય અને મિકાઈનો ધાર્યો વિકાસ ના થઈ શકે. અમેરિકામાં આ બાળકો માટે ઘણી સુવિધા છે જ્યાં માનસિક વિકલાંગ બાળકોને પણ આગળ વધવા માટે જુદી જુદી શાળા હોય છે. મિકાઈ પણ એવી શાળામાં ગયો જ્યાં ક્લાસમાં ચારથી પાંચ બાળકો હોય અને બે શિક્ષક જેથી દરેક બાળકની આવડત ધ્યાનમાં રાખી એમનો અભ્યાસ ક્રમ નક્કી થાય.
આ વર્ષે જુનમાં અમારી સ્કુલમાં ત્રણ ESYના ક્લાસ હતા. બે ક્લાસ તો અમારા બાળકોના જ હતા પણ ત્રીજા ક્લાસના બાળકો બીજી સ્કૂલમાં થી આવ્યા હતા. પહેલે દિવસે જ એક બાળક ખાસો લાંબો પહોળો અને માથે લગભગ ટકલું કહી શકાય એવો, દોડીને અમારા ક્લાસમાં આવી ગયો. મને જોઈ મારી પાસે આવી મારો હાથ પંપાળવા માંડ્યો. એની ટીચર આવીને એને લઈ ગઈ પણ દિવસમાં બેત્રણ વાર એના ક્લાસમાં થી ભાગી અમારા ક્લાસમાં આવી જાય. આવું બે ત્રણ દિવસ ચાલ્યું અને ખાસ તો અમારા ક્લાસમાં અમે ત્રણ શિક્ષકો હોવા છતાં એ આવીને મને જ વહાલ કરે, મારો હાથ પંપાળે. મને પણ એને જોઈ કાંઈક પરિચીતપણાનો આભાસ થતો.
ચાર પાંચ દિવસ પછી ઓચિંતો એનો ખુલાસો થયો. બપોરના ઘરે જવાના સમયે જ્યારે સ્કુલ બસ આવી અને હું મારા બાળકોને બસમાં બેસાડવા ક્લાસની બહાર નીકળી અને મેં બાજુના ક્લાસના ટીચરની બુમ સાંભળી, “મિકાઈ જલ્દી, તારી બસ આવી ગઈ છે” અને વિજળીનો કરંટ લાગ્યો હોય એમ મારા દિમાગના દરવાજા ખુલી ગયા!!!!
ઓહ….. આ તો મારો મિકાઈ!! ચાર વર્ષ પહેલા એ બીજી સ્કૂલમાં ગયો પણ આ સ્કૂલ અને મને ભુલ્યો નથી. મારા ક્લાસમાં બીજા નવા ટીચર આવી ગયા હતા પણ હું તો એ જ જુની અને જાણીતી હતી એને માટે. ચાર વર્ષમાં મિકાઈ ખાસો ઊંચો થઈ ગયો હતો, ચહેરો વધુ ભરાવદાર થઈ ગયો હતો પણ એનુ સ્મિત તો હજી એવું જ હતું.
મેં જ્યારે એને મિકાઈ કહી બોલાવ્યો, એનો હાથ પંપાળ્યો તો એક ચમક એની આંખમાં આવી ગઈ જાણે હાશ મને ઓળખ્યો તો ખરો!!!!
આ બાળકોને કોઈ કેવી રીતે માનસિક પછાત કહી શકે???? આ મારો તારલો ભવિષ્યમાં જરૂર નીલગગનનો ચમકતો સિતારો બની પોતાની પ્રતિભા ફેલાવશે.

શૈલા મુન્શા તા ૦૬/૧૮/૨૦૧૮

હાથીના ચાવવાના દાંત અને દેખાડવાના દાંત જુદા,
એ તો ઈશ્વરની મહેર છે
એમા હાથીનો ક્યાં વાંક?
એજ ઈશ્વરે ઘડેલો માનવી,
ભીતર કાંઈ અને બહાર કાંઈ!!!!
એમાં વાંક કોનો?

સાપને આપ્યું ઝેર, પણ ડંખેના વિનાકારણ
પણ માનવી ભીતર કાંઈ અને બહાર કાંઈ!!!
એમાં વાંક કોનો?

જંગલનો રાજા સિંહ, કરેલો ઉપકાર ભુલેના વરસો પછી,
પણ માનવી ભીતર કાંઈ અને બહાર કાંઈ!!!
એમાં વાંક કોનો?

કુદરતને આધીન ચાલે સહુ જીવજંતુ,
ઉલટાવે ક્રમ કુદરતનો, ભીતર કાંઈ અને બહાર કાંઈ,
એ માનવી જ બને દુશ્મન માનવીનો!!!

શૈલા મુન્શા તા ૦૫/૦૭/૨૦૧૮

આજ સવારથી વરસાદ અનરાધાર વરસતો હતો. મુંબઈનો વરસાદ આવે. ત્યારે મુંબઈનુ જન જીવન ઠપ્પ થઈ જાય એવો વરસે. અષાઢે બારે મેઘ ખાંગા થાય એમ કહેવાય એમા આજે અષાઢી બીજ અને રથજાત્રાનો દિવસ. વરસતા વરસાદમાં ભક્તજનો ભગવાનના રથના દોરડાને ખેંચવા પડાપડી કરતાં હતા.
આ બધાથી અલિપ્ત રીના દુકાને પહોંચી. સાંજે થોડી વહેલી નીકળી ગઈ, આવા વરસાદમાં બસ કે ટેક્ષી મળવામાં ઘણીવાર વિલંબ થાય એમ ધારી જલ્દી ઘરભેગી થઈ ગઈ.
સવારે અગિયારના ટકોરે રીના દુકાનમાં હાજર હોય અને સાંજે સાતની આસપાસ ઘરે આવે. રીનાનો એ નિત્ય ક્રમ હતો. દુકાનેથી આવે, સવારે રસોઈની તૈયારી કરી રાખી હોય એટલે ખાવાનુ ગરમ કરી નિરાંતે પોતાની મનગમતી ટીવી સિરિયલ જોતાં જોતાં જમે. સુતા પહેલા અચૂક કોફીના કપ સાથે પોતાનુ મનગમતું પુસ્તક વાંચે.
દિકરી પ્રિયા પરણીને નાગપુર પતિ સાથે રહેતી હતી અને દિકરો નમન વધુ અભ્યાસ અર્થે અમેરિકા હતો. રીના એક સંતોષના અહોભાવ સાથે પોતાની જિંદગી જીવી રહી હતી.
કોફીનો કપ પુરો કરી રીના સુવાની તૈયારી કરી રહી હતી ત્યાં ફોનની ઘંટડી રણકી, સમાચાર સાંભળતા રીનાએ પલભર ઊંડો શ્વાસ લીધો, રીસિવર નીચે મુક્યુંને આંખ બંધ કરી. મનમાં ફીલમની રીલ રિવાન્ડ થતી હોય તેમ પોતાના બાળપણના દિવસોથી આજની ઘડી સુધીની સફર મનને કુરેદવા માંડી.
નાનપણથી રીનાને ઘર ઘર રમવાનો ખુબ શોખ. માતા પિતાનુ એક માત્ર સંતાન એટલે લાડકી તો ખુબ જ પણ મમ્મીએ એના ઉછેરમાં અને સંસ્કાર સિંચવામાં કોઈ કમી નહોતી રાખી. લાડ તો એ પુષ્કળ પામતી પણ સાથે સાથે મમ્મી હમેશા કહેતી “રીના બેટા સોનાની છરી હોય તોય શાક જ સમારાય, પેટમાં ના ખોસાય” નાનકડી રીના કાંઈ સમજતી નહિ, એ તો પોતાની ઢીંગલી લઈ બહેનપણીઓ સાથે ઘર ઘર રમવામાં અને ઢીંગલા ઢીંગલીને પરણાવવામાં મગન રહેતી.
પપ્પા હમેશા રીના માટે બધા બાળ માસિકો લાવતા અને રીનાને પણ ઝગમગ, ચાંદામામા, અને બકોર પટેલને શકરી પટલાણીની વાર્તા વાંચવામાં અનેરો આનંદ મળતો. સ્કૂલમાં દાખલ થયા પછી રીનાના વાંચન શોખે એને સ્કુલમાં યોજાતી દર શનિવારની વકૃત્વ સ્પર્ધા કે નિબંધ સ્પર્ધામાં ભાગ લેતી કરી અને ઘણીવાર ઈનામ પણ જીતી લાવતી.
કેટ કેટલા લાડકોડ અને હોંશમાં બાળપણ ક્યાં વીતી ગયું અને રીના યૌવનને દરવાજે આવી ઊભી. ભણવામાં પહેલેથી હોશિયાર રીનાએ આર્ટ્સ કોલેજમાં એડમિશન લીધું અને ઈંગ્લીશ લીટરેચર સાથે બી.એ. ની ડીગ્રી મેળવી. ભણતર સાથે નૃત્યના ક્લાસ, ડિબેટીંગના ક્લાસ, રીનાનો દિવસ તો ક્યાં ઉગતો અને ક્યાં આથમતો એ જ જાણે સમજાતું નહિ.
હરિણી સમી ઊછળતી નાચતી રીના યૌવનના કેટલાય રંગીન સપના જોતી. ભણવા સાથે રીનાએ કથક નૃત્યમાં પણ નિપુણતા મેળવી હતી. મમ્મી કેટલીય વાર ટોકતી, “રીના બેટા નાચવા સાથે થોડું ઘરકામ, રસોઈ પણ શીખ. સાસરે જઈશ તો નાચવાથી કાંઈ પેટ નહિ ભરાય”
શરારતી હાસ્ય સાથે મમ્મીને ચીઢવતી રીના હમેશ જવાબ આપતી, “મમ્મી તું જોજે, મને તો રસોઈયા, નોકર ચાકરવાળું જ સાસરૂં મળવાનુ છે”
મનોમન મમ્મીની પણ એજ મનોકામના હતી કે રીનાના મનની મુરાદ પુરી થાય, અને કોણ માબાપ એવું ના ઈચ્છે કે એમની દિકરી સાસરે હમેશા સુખ શાંતિ અને સમૃધ્ધિ પામે!
રીનાની નૃત્ય એકેડમી તરફથી મુંબઈમાં એક શો યોજાયો હતો અને રીના એમાં મુખ્ય કથક નર્તકી તરીકે નૃત્ય કરવાની હતી. બહોળી સંખ્યામાં શ્રોતાજનો આ કાર્યક્રમ જોવા આવ્યા હતા. શેઠ દામોદરદાસ અને એમના પત્ની શાંતિબહેન પણ એમાના એક હતા. રીનાનુ નૃત્ય જોઈ એટલા પ્રભાવિત થયા કે કાર્યક્રમ પત્યા પછી રીનાને મળવા ગ્રીનરુમમાં ગયા. રીનાની સૌમ્યતા, એનો વિનયી વ્યવહાર જોઈ એમને ખુબ જ આનંદ થયો. વાતવાતમાં રીનાનુ રહેવાનુ, એના માતા પિતાનુ નામ વગેરે જાણી લીધું.
રીનાના પિતા મંગળદાસનુ નામ જાણી દામોદરદાસની નવાઈનો પાર ન રહ્યો. બન્ને એક જ નાતના, નામથી એકબીજાને ઓળખે પણ ઝાઝો પરિચય નહિ. રીનાનુ ઘર કોચીન, અને રીનાના પપ્પા કોચીનમાં ચોખાના વેપારી. એમનો માલ અમદાવાદ, મુંબઈ મદ્રાસ બધે જાય. દામોદરદાસનો કાપડનો બહોળો વેપાર. કાપડ બજારમાં પ્રતિષ્ઠીત વેપારી તરીકે શાખ. એક નાતના અને વેપારી હોવાથી નામથી બન્ને એકબીજાથી પરિચીત.
દામોદરદાસ પર લક્ષ્મીના ચારે હાથ, પુષ્કળ પૈસો, ઘરમાં નોકર ચાકર, રસોઈયો બબ્બે ગાડીઓ ડ્રાઈવર સાથે. સંતાનમાં અતિશય લાડમાં ઉછરેલો એકનો એક દિકરો. દિકરા માટે આવી જ સુશીલ વહુની તલાશમાં દામોદરદાસ હતા.
શાંતિબહેન અને દામોદરદાસને પહેલી નજરે જ રીના પોતાની વહુ તરીકે પસંદ આવી ગઈ. બીજા જ દિવસે કોચીન ફોન કરી મંગળદાસ પાસે પોતાના દિકરા મનોજ માટે રીનાના હાથનું માગું કર્યું. મુંબઈના બજારમાં દામોદરદાસની શાખ અને પ્રતિષ્ઠા વિશે આછીપાતળી માહિતી તો મંગળદાસને હતી, પણ સવાલ રીનાનો હતો. એની શું ઈચ્છ છે? એના ધ્યાનમાં બીજો કોઈ છોકરો છે? કોઈ સાથે પ્રેમ છે? એ બધું જાણવું રીનાના મમ્મી પપ્પા માટે વધુ અગત્યનુ હતું.
મમ્મીએ વાતવાતમાં રીનાના મનને ટટોળ્યું, આમ તો એમને ગળા સુધી ખાત્રી હતી કે રીનાને કોઈ સાથે પ્રેમ હોય તો એ મમ્મીને વાત કર્યા વગર ના રહે. રીનાએ કોઈ વાંધો ન દર્શાવ્યો એટલે મંગળદાસે મુંબઈ વસતા પોતાના મામેરા ભાઈ દ્વારા મનોજ વિશે માહિતી મેળવી. એટલું જાણવા મળ્યું કે છોકરો અતિશય લાડના કારણે થોડો બગડેલો છે પણ માતા પિતા બહુ સાલસ સ્વભાવના છે. પૈસો હોય અને એકનો એક દિકરો હોય એટલે થોડી કુટેવ હોય પણ રીનાના મમ્મી પપ્પાને પોતાના સંસ્કાર અને ઉછેર પર પુરો વિશ્વાસ હતો. રીનાને પણ કાંઈ વાંધો નહોતો એટલે બન્ને પરિવારની સહમતિથી રીના અને મનોજના લગ્ન ધામધૂમથી થઈ ગયા.
લગ્ન પછી બે વર્ષ તો ગાડું સીધું ચાલ્યું. મનોજને ક્લબમાં જવાની ટેવ અને ત્યાં દારૂ સાથે જુગાર રમવાની આદત, પણ ઘરે આઠ વાગ્યા સુધી આવી જાય, પિતાના ધંધામા પણ ધ્યાન આપવાનુ શરૂ કર્યું. રીનાએ પોતાના તરફથી પ્રેમથી ધીરજથી મનોજને સુધારવાના પ્રયત્ન શરૂ કર્યા અને થોડી અસર દેખાવા માંડી. રીનાને સારા દિવસો રહ્યા અને ઘરમાં લક્ષ્મીનુ આગમન થયું. રીનાને દિકરી જન્મી. દાદા દાદીની ખુશીનો તો પાર ન રહ્યો. મનોજ પણ ખુશ રહેવા માંડ્યો, ક્લબમાં જવાનુ ઓછું થઈ ગયું. રીનાને આશા બંધાવા માંડી કે ધીરેધીરે મનોજ પોતાની જવાબદારી સમજશે અને દામોદરદાસને આરામ આપી ધંધાની બાગડોર સંભાળી લેશે.
રીના એ કહેવત ભુલી ગઈ હતી કે “કુતરાની પુંછડી બાર વર્ષ જમીનમા દાટો તોય વાંકીની વાંકી જ રહેવાની” મનોજના પૈસે મોજ મસ્તી માણનારા દોસ્તો એમ કાંઈ મનોજને છોડવાના હતા!! મનોજને લલચાવવા નવો પેંતરો અજમાવ્યો, શહેરમાં આવેલી મશહુર તવાયફ બેગમજાનના કોઠા પર મુજરો જોવાના બહાને મનોજને લઈ ગયા અને બેગમજાનના કાનમાં ફુંક મારી કે મનોજ તગડો આસામી છે, કરોડોની મિલ્કતનો એકલો વારિસ છે. બસ પછી તો પુછવું જ શું?
મનોજના અપલક્ષણો ફરી વકરવા માંડ્યા. પિતાએ પૈસા આપવાની ના પાડી તો બજારમાં વેપારીઓ પાસે ઉધાર લેવાનુ ચાલુ કર્યું. રીના મનમાંને મનમાં સોસવાતી રહી પણ પિયરની આબરૂ ને સાસરીની આબરૂ ખાતર ચુપ રહી. પોતાના માતા પિતાને પણ પોતાના દુઃખથી અલિપ્ત રાખ્યા.
દામોદરદાસ ને શાંતિબેન રીનાને સગી દિકરીની જેમ સાચવતા ને છેવટે દિકરાને સુધારવા દામોદરદાસે અંતિમ પગલું ભરવાની મનોજને ધમકી આપી કે મનોજ તવાયફની સંગતમાં થી બહાર નહિ આવે તો મિલ્કતમાં થી ફુટી કોડી પણ નહિ મળે.
ફરી એકવાર મનોજે સુધરવાનુ નાટક કર્યું, રીનાને પોતાની કરવાનો દેખાવ કર્યો અને રીના બીજા બાળકની મા બની. દિકરા નમનનો જન્મ થયો. મનોજને લાગ્યું બસ હવે તો રીના ક્યાં જવાની છે મને મુકીને અને ફરી મનોજ વધુ વિનાશના માર્ગે આગળ વધ્યો. દારુની લત સાથે હવે ગાંજા ચરસની લત પણ લાગી. મન થાય તો ઘરે આવે અથવા કોઈ ચરસીને ત્યાં પડ્યો હોય. રીનાનુ દુઃખ શાંતિબેનથી જીરવાયું નહિ અને એક રાતે ઊંઘમા જ અવસાન પામ્યા. દામોદરદાસ સાવ ભાંગી પડ્યા
રીનાના માથે ઘર, બાળકો અને સસરાને સંભાળવાની જવાબદારી આવી પડી. રીનાના મમ્મી પપ્પએ દિકરીને છૂટાછેડા લેવા ઘણુ સમજાવી પણ રીના ટસની મસ ના થઈ. મનોજ ક્યારેક જ ઘરે આવતો ને ઘરે આવે ત્યારે પૈસાની માંગ સિવાય બીજી કોઈ વાત નહિ. દેખાવ લઘરવગર, દાઢી મુછ વધેલા પુરો ગંજેરી લાગે. દામોદરદાસની તબિયત પણ કથળી રહી હતી, છેવટે મરતાં પહેલા દામોદરદાસે વકીલને બોલાવી પોતાનુ વીલ તૈયાર કરાવ્યું. દિકરાને બધી મિલ્કત, ધંધા બધામાં થી રદબાતલ કર્યો. બધું રીના અને પોતાના પૌત્ર, પૌત્રીને નામે કર્યું. છાપામાં જાહેરાત આપી કે મનોજને કોઈ ઉધાર આપશે તો એની જવાબદારી અમારી નથી. દુઃખી હૈયે ને રીનાની માફી માંગતા દામોદરદાસે અંતિમ શ્વાસ લીધાં. પિતાના અંતિમ સંસ્કારમાં પણ મનોજ ના આવ્યો. આઠ વર્ષના નમને દાદાની ચિતાને અગ્નિ આપી. રીનાના માથે આભ તુટી પડ્યું.
ધીરેધીરે કળ વળતાં રીનાએ દુકાને જવા માંડ્યું, દુકાનના જુના મુનીમે રીનાને ધંધાની આંટીઘુટી સમજાવવા માંડી. કાપડ બજારમાં જ્યાં પુરુષોનુ વર્ચસ્વ ત્યાં રીના એક સ્ત્રી તરીકે જવા માંડી ત્યારે લોકોએ થોડી વાતો અને કાનાફુસી કરી, પણ કોઈથી ડર્યા વગર રીના હિંમતથી ધંધાની બારીકાઈ સમજતી રહી. બાળકોના ઉછેર પર ધ્યાન આપતી રહી.
અત્યારે રીનાને પંદર વર્ષ પહેલાનો એ દિવસ યાદ આવી ગયો. આજના જેવી જ અષાઢની મેઘલી રાત હતી. મનોજ ઘરે આવ્યો હતો રીનાને સદા માટે ઘર છોડી જવાની ધમકી આપતા કહી રહ્યો હતો કે પિતાનુ વીલ બદલી મિલ્કત પોતાના નામે કરી દે નહિ તો ક્યારેય ઘરે પાછો નહિ આવે. રીનાએ જરાય નમતું ના જોખ્યું અને મનોજ રીના, દસ વર્ષની પ્રિયા ને આઠ વર્ષના નમનને છોડી ગંજેરીની જમાત સાથે જતો રહ્યો. એ રાતે જ રીનાએ મન મક્કમ કરી બાળકોની મા સાથે પિતા બનવાની જવાબદારી પણ ઉપાડી લીધી. ક્યારેક ઉડતી ખબર આવતી કે મનોજને કોઈએ ગોવામાં જોયો છે. છેલ્લા સમાચાર હતા કે મનોજ કોઈ અઘોરી બાવાની જમાતમાં હરિદ્વાર છે.
રીનાના માટે જે દિવસે મનોજ ઘર છોડી ગયો ત્યારથી એનુ અસ્તિત્વ એનુ સ્થાન હમેશને માટે વિલીન થઈ ગયું હતું.
એકલા હાથે રીનાએ બાળકોને ભણાવ્યા, વેપારી જગતમાં સસરાના ધંધાને વિકસાવી સન્માન મેળવ્યું. સમાજમાં પ્રતિષ્ઠીત મહિલા તરીકે માન ને મોભો મેળવ્યા.
આજે રીના એક સંતોષના અહોભાવ સાથે જિંદગી જીવી રહી હતી. ફોનની ઘંટડી વાગી હરિદ્વારથી કોઈ સાધુનો ફોન હતો, મનોજના અવસાનના સમાચાર આપ્યા.
જે પતિ પંદર વર્ષ પહેલા અષાઢની મેઘલી રાતે મનથી અવસાન પામી ચુક્યો હતો એ સમાચાર આજે સાંભળી રીનાએ ઊંડો શ્વાસ લીધો, આંખ બંધ કરી આત્મ સંતોષના અહોભાવ સાથે બે હાથ જોડી પથારીમાં લંબાવ્યું.
સત્ય ઘટના પર આધારિત…..

શૈલા મુન્શા તા.૦૪/૨૧/૨૦૧૮

વેલેન્ટાઈન્સ ડે, એટલે પ્રેમનો દિવસ, કોઈને મનાવવાનો દિવસ, રુઠેલા પ્રેમને પાછો મેળવવાનો દિવસ.
ખાસ પક્ષિમના દેશોમાં ઉજવાતો આ તહેવાર યુવક યુવતીઓમાં ખુબ પ્રચલિત. કોઈ લાલ ગુલાબ આપે કોઈ પીળું ગુલાબ આપે અને કોઈ સફેદ. મઝાના ગ્રીટીંગ કાર્ડ અને ચોકલેટ. ફુલોના વેપારી અને હોલમાર્ક જેવા સ્ટોરને કમાણીનો દિવસ!! આજે તો આ તહેવાર દુનિયાભરમાં ઉજવાય છે, પણ ખરો પ્રેમ જાણે અદ્રષ્ય થતો જાય છે. આજે મળવું અને કાલે બ્રેક અપ એ જુવાનિયાઓમાં સામાન્ય થતું જાય છે.
પ્રેમનો ઈજહાર એક જ દિવસ કેમ? સાચા પ્રેમને તો શબ્દોની પણ જરૂર પડતી નથી. મારા દાદા દાદીના જમાનામાં ઘરમાં ઢગલો માણસ વચ્ચે પણ દાદી દાદાની નજર પારખી લેતા અને બધાં કામ વગર બોલે પતી જતા.તેર ચૌદ વરસની હું ઘણી વાર દાદીને પુછતી, “દાદી તમને કેમ ખબર પડી કે દાદાનો ગુસ્સો સાતમા આસમાને છે અને એક મસાલેદાર ચા એમને શાંત કરી દેશે? દાદા તો કાંઈ બોલ્યા વગર ખુરશીમાં બેઠા છાપું વાંચે છે. દાદી તરત બોલતા, જોતી નથી, તારા દાદા છાપું નથી વાંચતા, પાના આમ થી તેમ ફેરવે છે. જ્યારે ગુસ્સો આવે અને કોઈને કહી ના શકે ત્યારે એમનુ મોઢું જોઈ મને ખ્યાલ આવી જાય અને એક મસાલેદાર ચા સાથે મારા મોઢાના ભાવ મારો ઈશારો એમને શાંત કરી દે. ”
ઘડપણના પ્રેમની આ જ તો ભાષા છે. એમને કોઈ વેલેન્ટાઈન્સ ડે ની જરૂર નથી.
મારી જિંદગીમાં પણ વેલેન્ટાઈન ડે ઘણીવાર ઉજવાયો છે, ક્યારેક બાળકોએ સરસ મઝાનુ કાર્ડ આપ્યું છે, તો પતિએ પણ ગુલાબનુ ફુલ કે મને ગમતી ચોકલેટ ઘણવાર આપી છે પણ એક વેલેન્ટાઈન્સ મારા માટે ખુબ જ યાદગાર છે.
મારા હૈયાને ખુશીથી સભર કરી સાથે આંખને પણ ખુશીના હર્ષબિંદુથી છલકાવી દે એવો એ વેલેન્ટાઈન્સ ડે મારા જીવનનુ અણમોલ સંભારણુ છે. આવી વેલેન્ટાઈન્સની ગીફ્ટ આજ સુધી મને મળી નથી.
વ્યવસાયે શિક્ષક એટલે હમેશ બાળકો સાથે જોડાયેલી. ભારતમાં મોટા બાળકો સાથે કામ કર્યું અને અમેરિકા આવી નાના બાળકો સાથે, અને એમા પણ માનસિક વિકલાંગ બાળકો. પંદર વર્ષમાં કેટલાય આવા ભુલકાઓની માવજત કરી અને બદલામાં અઢળક પ્રેમ પામી. કોઈને વાચા નહિ પણ વાણીથી વધુ બોલતી એમની આંખો, કોઈને શારિરીક કમી તો કોઈનો ગુસ્સો બેહિસાબ, કોઈ ખરેખર મંદ બુધ્ધિ, તો કોઈ માતા પિતાના ખોટા લાડનુ પરિણામ, અથવા તો એમ પણ કહી શકાય કોઈ માતા પિતાના ડિવોર્સનુ પરિણામ ભોગવતું બાળક. કેટલીય મમ્મી એકલા હાથે બાળકો ઉછેરે, જોબ કરે અને પોતાના બાળકને પુરતો સમય ના આપી શકે એ કમી ભૌતિક સુખોથી પુરી કરે.
આ બાળકોને અમે સમજદારીથી, થોડા લાડથી, થોડી સખ્તાઈથી ક્લાસની નિયમિતતા, વર્તણુક રીતભાત શીખવીએ, વાચા વિકસાવવામાં મદદ કરીએ ત્યારે ઘણીવાર માતા કે માતા પિતા બન્ને નવાઈ પામે કે અમારું બાળક પણ સામાન્ય બાળકની જેમ જીવી શકે છે.
આવો જ એક મેક્સિકન છોકરો લગભગ ચારેક વર્ષ પહેલા અમારા ક્લાસમાં આવ્યો, સેસાર એનુ નામ. ગોળમટોળ ચહેરો અને સુંવાળા વાળ. શરીરે તંદુરસ્ત અને ગડબડ ગડબડ કાંઈ બોલતો રહે પણ ચહેરાનુ નિર્દોષ હાસ્ય સામી વ્યક્તિનુ મન મોહી લે. માતા પિતાને સ્પેનિશ સિવાય બીજું કાંઈ આવડે નહિ, ભાંગ્યુ તુટ્યું અંગ્રેજી બોલે. થોડા દિવસ પહેલા જ મેક્સિકોથી આવ્યા હતા અને ડરતાં હતા કે સેસારને સ્પેસિઅલ નીડ બાળકોના ક્લાસમાં મુક્યો છે તો એને ગાંડા બાળકોમાં તો નહિ સમજી લે ને. અમે ધરપત આપી કે આ ક્લાસમાં થી બાળકો એમની આવડત પ્રમાણે બે વર્ષમાં રેગ્યુલર ક્લાસમાં પણ જાય છે માટે ચિતા નહિ કરો.
શરુઆતમાં તો સેસારભાઈ ટેબલ નીચે સંતાઈ જાય, બીજા બાળકોને જઈ મારી આવે પણ ધીરે ધીરે ક્લાસના રુટિનમાં ગોઠવાવા માંડ્યો, શબ્દો ચોખ્ખા બોલતા શીખ્યો, સવારે બસમાં થી ઉતરે એટલે લહેકાથી હાઈ મીસ મુન્શા કહેવા માંડ્યો. ફેબ્રુઆરી મહિનો આવ્યો અને ક્લાસમાં વેલેન્ટાઈન્સ ડે ની વાતો થવા માંડી, બાળકોને એના ગીતો સંભળાવવાનુ, મમ્મી પપ્પ, દાદા દાદી માટે કાર્ડ બનાવવાની તૈયારી ચાલવા માંડી.૧૪મી ફેબ્રુઆરી આખા અમેરિકામાં ધામધુમથી આ દિવસ ઉજવાય તો અમારા બાળકો કેમ પાછળ રહે!! ક્લાસમાં પાર્ટીનુ આયોજન કર્યું અને બાળકોને ક્લાસના એમના મિત્રો માટે નાની ગિફ્ટ કે કાર્ડ લાવવાનુ કહ્યુ. બધા બાળકો અઠવાડિઆથી એની તૈયારીમાં લાગી ગયા, એમા પણ સેસારનો ઉત્સાહ તો ગજબનો! હવે તો બધું બોલતા શીખી ગયો હતો. એની મીઠડી ભાષામાં કહે હું બધા માટે સરસ કાર્ડ લઈ આવીશ અને મીસ મુન્શા તમારા માટે ગુલાબ! એનો હરખ જોઈ અમે પણ ખુબ ખુશ હતા.
વેલેન્ટાઈન્સ ડે આવ્યો. ક્લાસને સરસ મજાના ગુલાબી ને લાલ કાગળના હાર્ટ શેપના તોરણથી શણગાર્યો, આગલા દિવસે જ પાર્ટી માટે ચીઝ પીઝાનો ઓર્ડર આપી દીધો હતો અને કુકી ને જ્યુસના બોક્ષ આવી ગયા હતા બધા બાળકોના ઘરેથી પણ જાતજાતની ભેટ આવી ગઈ હતી. સ્કૂલ બસ આવી બીજા બાળકો ઉતર્યા પણ સેસાર નહોતો. થોડીવારમાં જ એની મમ્મીનો ફોન આવ્યો કે સેસારને તાવ છે એટલે આવી નહિ શકે,અમે બધા ઉદાસ થઈ ગયા સૌથી વધુ સેસાર આ તહેવાર ઉજવવા ઉત્સુક હતો અને એની જ ગેરહાજરી!!
બે દિવસ પછી સેસાર આવ્યો, બસમાં થી ઉતરતાં જ દોડીને મને વળગી પડ્યો અને ચમકતી આંખે અને હસતાં ચહેરે બોલ્યો “હાઈ મીસ મુન્શા, હેપી વેલેન્ટાઈન્સ ડે”, સાથે હાથમાં લાલ ગુલાબ હતું. મને આપી ને કહે મારા મિત્રો માટે પણ કાર્ડ લાવ્યો છું. કેવી એ બાળકને તહેવાર ઉજવવાની ઉત્કંઠા કે બે દિવસ પછી પણ એને એ યાદ હતું
સેસારની એ વહાલભરી બાથ અને એ લાલ ગુલાબ મારા જીવનની સહુથી મોંઘી અણમોલ મીઠી યાદગીરી છે.
શૈલા મુન્શા તા ૨૪/૨/૨૦૧૮

સાડા એક અરેબિક છોકરી. અરબ ભાષામાં કદાચ એનો ઉચ્ચાર સાહ્ડા થાય છે જેનો અર્થ ખુશી થાય.
ગયા અઠવાડિએ લગભગ ત્રણ બાળકો મારા ક્લાસમાં નવા આવ્યા. એમા બે બાળકી અને એક બાળક. અમારા સ્પેસિઅલ નીડ ક્લાસમાં બાળકો દાખલ થાય પહેલા માતા પિતા, શિક્ષક, સાયકોલોજિસ્ટ, સ્કુલ કાઉન્સિલર બધાની મીટિંગ થાય. બાળકની માનસિક અવસ્થા, શારિરીક તકલીફ વગેરેની ચર્ચા થાય, જેથી બાળક જ્યારે ક્લાસમાં આવે તો અમને થોડી એની પૂર્વભુમિકા ખબર હોય.
મીસ ડેલે જ્યારે અમને ખબર આપી કે કાલથી એક નવી ચાર વર્ષની બાળકી સાડા આવવાની છે, ત્યારે અમારી કલ્પનામાં સામાન્ય રીતે જે ચાર વર્ષની બાળકી હોય એવી નાનકડી બાળકીનો અંદાજ હતો પણ જ્યારે સાડા આવી ત્યારે એને જોતા જ ખ્યાલ આવ્યો કે ઉમરના પ્રમાણ માં સાડા ઊંચી પહોળી અને મજબૂત લાગે છે.
મમ્મી તુર્કીશ અને પપ્પા અરેબિક, એમનુ સંતાન સાડા. સ્વાભાવિક જ દેખાવમાં રુપાળી અને ઘટાદાર સોનેરી વાળ. મમ્મી પપ્પા હોંશે હોંશે મુકવા આવ્યા. જરુરી સૂચના અને અને સ્પેસિઅલ નીડની બસમાં ઘરે જવાની ગોઠવણ થઈ. સવારે પપ્પા પોતે મુકવા આવશે અને બપોરે બસમાં જશે એવું નક્કી થયું.
જેવા મમ્મી પપ્પા ક્લાસમાં થી બહાર ગયા કે સાડાએ પોક મુકી. રડવાનો અવાજ છેક આખા હોલમાં સંભળાય એટલો મોટો, સાથે ખુરસી ફેંકવાનુ અને ક્લાસમાં થી બહાર ભાગવાનો પ્રયત્ન. અવાજ સાંભળી અમારી મદદે બીજા બે શિક્ષકો દોડી આવ્યા. અડધા કલાકે મામલો શાંત પડ્યો.જ્યારે પ્લે એરિયામાં રમવા લઈ ગયા તો પાછા ક્લાસમાં આવતા એ જ તકલીફ. સાડા તો પાછી ક્લાસમાં આવવા તૈયાર નહિ. માંડ બે શિક્ષક મળી એને લઈ આવ્યા.
પહેલે દિવસે તો મમ્મી પપ્પા લેવા આવ્યા, પણ બીજે દિવસે બપોરે ઘરે જવાના સમયે જેવી સાડાને ક્લાસની બહાર લઈ ગયા અને બસમાં મુકવાનો પ્રયત્ન કર્યો કે જાણે ભુત જોયું હોય તેમ સજ્જડ થઈ એક ડગલું આગળ ન ભરે અને જોર જોરથી રડવાનુ ચાલુ થઈ ગયું છેવટે પપ્પાને ફોન કર્યો અને લેવા આવવાનુ કહ્યું. બીજે દિવસે મમ્મીને કહ્યું તમે આવો અને એની સાથે બસમાં જાવ તો કદાચ સાડા બસમાં જવા તૈયાર થશે. મમ્મીતો આવી પણ સાથે સાડાનો નાનો ભાઈ સ્ટ્રોલરમાં લઈને આવી. હવે બસમાં તો સાડાના ભાઈને લઈ ના જવાય. નસીબજોગે મમ્મી સાથે એની મિત્ર પણ હતી એ નાના ભાઈને ગાડીમાં લઈ ગઈ,પણ સાડા તો મમ્મી સાથે પણ બસમાં જવા તૈયાર નહિ. માંડ માંડ બે જણાએ થઈ સાડાને બસમાં બેસાડી.
ત્રીજા દિવસે સવારે બસ ડ્રાઈવર પણ ફરિયાદ કરવા માંડી કે બસમાં સાડા જોરથી રડતી હતી અને ઊભા થઈ જવાનો પ્રયત્ન કરતી હતી.
અમારી મુંઝવણનો પાર નહિ, પણ આ બાળકોને બસની સગવડ તો મળવી જ જોઈએ, અધુરામાં પુરું એ દિવસે મીસ ડેલને પણ બીજે ટ્રૈનીંગ માટે જવાનુ હતું. હું અને મીસ ઈરા અમે બન્ને ગભરાતા હતા કે બપોરે શું થશે. અગમચેતી વાપરી અમે પ્રીંસીપાલ અને અમારા સ્પેસિઅલ નીડના હેડ મીસ ડિકંસને કહી રાખ્યું હતું કે અમારી મદદે આવજો.
બપોર થઈ, બસ આવી અને સાડાબેન ખભે દફતર ભરાવી સડસડાટ કુચ કરતાં બસમાં જાતે દાખલ થઈ બેસી ગયા. અમારા બધાના મોઢા નવાઈથી ખુલા ના ખુલા રહી ગયા. એની મમ્મી તો આવી હતી પણ અમે એને સંતાઈને ઊભા રહેવા કહ્યું હતું. એની પણ નવાઈનો પાર નહોતો. એની આંખમાં પાણી આવી ગયા. પપ્પા માસ્ટર ડીગ્રી માટે સાંજની કોલેજમાં જાય અને મમ્મીને નાનકડા દિકરા સાથે સાડાને લેવા આવવું પડે તો ઘણી તકલીફ પડતી.
સાડામાં સમજણ ઘણી પણ પોતાનુ ધાર્યું કરાવા ભેંકડો તાણવાનો રસ્તો એને ફાવી ગયો હતો. સ્વેટરના બટન ખોલી અમને બંધ કરવાનુ કહે. એકવાર, બેવાર અમે બંધ કરીએ અને એ ખોલીને પાછી આવીને ઊભી રહે, પણ અમે પણ આ બાળકોને શિસ્ત શીખવાડવાના રસ્તા જાણીએ. ત્રીજીવાર જ્યારે આવી તો અમે બટન બંધ કરવાની ના પાડી. અમારા હાથ ખેંચી મદદ કરવાનો પ્રયત્ન નકામો ગયો તો ભેંકડો તાણ્યો. પાંચ મીનિટ રડ્યા પછી લાગ્યું કે અહી દાળ ગળે એમ નથી એટલે પોતાની જાતે બટન બંધ કરી બેસી ગઈ. બૂટ કાઢી ફરી પહેરાવવા માટે પાછળ પડે પણ અમે દાદ ના આપીએ એટલે જાતે પહેરવાનો પ્રયાસ કરે. અરેબિક કે તુર્કિશ ભાષામાં કઈં ને કઈં ગણગ્ણ્યા કરે.
કહેવત છે ને કે પારકી મા કાન વીંધે, એમ અમે પણ આ બાળકોની બીજી મા જેવા જ છીએ. માતા પિતા ઘણીવાર આ બાળકોને એમની અવસ્થાને કારણે આશા છોડી દે છે, પણ આ ચમકતા તારલા પોલિશ વગરના હીરા જેવા છે, અને મને આત્મસંતોષ મળે છે જ્યારે આ હીરાને ચમકતો કરવામાં હું પણ થોડો ભાગ ભજવું છું.
શું ખબર સાડા પણ ભવિષ્યમાં ચમકતો સિતારો બની પોતાના નામને સાર્થક કરી મમ્મી પપ્પાનુ ગૌરવ બને !!!!!!

શૈલા મુન્શા. તા ૦૨/૧૧/૨૦૧૮