વિચાર લહેરી

આઈરીન એટલે હાસ્ય નો ખજાનો. હમેશ હસતો મુસ્કુરાતો ચહેરો. જ્યારે એ આઠ વર્ષની હતી ત્યારે માબાપ બ્રઝિલ થી અમેરિકા આવીને વસ્યા.આઈરીન ને નાનપણથી શિક્ષીકા બનવાનો શોખ અને તે એણે પુરો પણ કર્યો. છેલ્લા પચીસ વર્ષથી પ્રાથમિક શાળામા ચોથા ધોરણ ના વિધ્યાર્થીઓ ને ભણાવતી. ક્યારેય એને ઘરે રહેવુ ના ગમે.
મોટાભાગની સ્પેનિશ સ્ત્રી ની જેમ આઈરીનની સામાન્ય ઊંચાઈ પણ બાંધો એકવડો એટલે ચાલ પણ ઝડપી. જ્યાં જાય ત્યાં આજુબાજુ ખુશી ને સ્ફૂર્તિ નો માહોલ આપોઆપ રચાઈ જાય.
મારો ને એનો પરિચય લગભગ દશ વર્ષથી. અમે બન્ને એક જ શાળામા સાથે કામ કરીએ.૨૦૧૨ ની શરૂઆતમા એને ખબર પડી કે લીવર નુ કેન્સર છે. પ્રાથમિક અવસ્થામા જ ખબર પડવાથી તરત જ સારવાર શરૂ થઈ ગઈ. રેડિએશન કેમો થેરપી વગેરે. એની આડ અસર પણ દેખાવા માંડી. વાળ ખરવા માંડ્યા, આંખની પાંપણ પણ ખરી ગઈ, પણ એના ચહેરાનુ હાસ્ય ના ખર્યું. રેડિએશન લઈને પણ સ્કુલે આવવાનુ અને માથે સ્કાર્ફ બાંધીને પણ આવવાનુ. વેદના ની કોઈ નિશાની ચ્હેરા પર ફરકવા ના દે.
થોડા વખત પછી જ્યારે રેડિએશન બંધ થયું ત્યાર પછી સરસ મજાની વીગ પહેરીને આવવા માંડી. પોતાની જાત પર પણ હસી શકે. જમવાના સમયે કોઈ શિક્ષીકા ને સરસ મેકપ મા જુવે એટલે હસે “યાર હમણા સવારના મારો સમય ઘણો બચી જાય છે. મેકપ કરવા માટે વહેલા નથી ઉઠવું નથી પડતું.
ગયા વર્ષે નિવૃતિ લેવાનો વિચાર કરતી હતી, પણ માંડી વાળ્યો. ઘરે રહી ને શું કરવું?
હમણા બે દિવસ પહેલા અમે જમવાના સમયે સાથે થઈ ગયા. એ જ ખુશખુશાલી ચહેરા પર. મને કહે “Ms Munshaw 55 and up” મને તો કાંઈ સમજ જ ના પડી. મને કહે “હવે આ વર્ષે તો હું ખરેખર નિવૃતિ લેવાની છું, અને અમે અહીં થી બીજે રહેવા જવાના છીએ. ઘણા વર્ષ નોકરી કરી હવે જીવનની બીજી બાજુ પણ માણી લઉં.”
અહીં ટેક્ષ્સાસ મા જ એક નાનુ શહેર છે જ્યોર્જ ટાઉન અને ત્યાં એક કોમ્યુનીટી ખાસ બનાવવામા આવી છે જ્યાં ૫૫ વર્ષથી વધુ વયના માણસો માટે ઘર ઘણા ઓછા ભાવે મળે. ઉપરાંત અંદર જ ઘણી જાતની પ્રવૃતિ માટે નાની નાની ક્લબ. તમને જે શોખ હોય તે તમે પુરા કરી શકો. માટી ના વાસણ બનાવવા હોય, બાગકામ કરવું હોય, પત્તા રમવા હોય, તરતા શિખવું હોય, ટુંકમા તમને તમારી ઉમરના લોકો નો સાથ મળી રહે.
હું ને મારા પતિ અમે બન્ને જણ ત્યાં રહીશું.મને મન થશે તો ત્યાં પાસેની સ્કુલમા અઠવાડિયામા બેત્રણ દિવસ જઈને લાઈબ્રેરી મા પુસ્તકો ગોઠવવામા મદદ કરીશ. પાછી મને હસતાં હસતાં કહે “મે તો મારા પતિને કહી દીધું છે કોઈ ગમી જાય તો મને બતાડી રાખજે, એને જરા તારા સ્વભાવથી પરિચીત કરી દઉં જેથી હું ઉપર જઉં ત્યારે એને તકલીફ ના પડે”
આઈરીન ગઈ પછી મને બીજા શિક્ષકે કહ્યું કે આઈરીન નુ કેન્સર વકર્યું છે અને ખબર નહિ હવે વરસ કે છ મહિના કેટલો સમય એની પાસે છે?
આઈરીનની ની આ ખુમારીને હું મનોમન વંદી રહી.
(સત્ય ઘટના પર આધારિત)

શૈલા મુન્શા. તા ૦૨/૦૨/૨૦૧૪

શકુંતલાબેન ના પતિ એન્જીનિયર હતા.ભારતમા સારી નોકરી હતી પણ બાળકોને વિદેશમા ભણવાની તક મળે એમ વિચારી કેનેડા ના વીસા માટે ફોર્મ ભર્યું હતું ને નસીબ જોગે કેનેડા ના વીસા મળી ગયા.
રૂપેન બારમા ધોરણમા હતો અને એના પપ્પાને પોઈંટ સીસ્ટમ પર કેનેડા આવવાનુ થયું. પપ્પા એંન્જિનીયર અને મમ્મી મુંબઈમા સ્કુલમા શિક્ષીકા એટલે થોડા જ વખતમા બન્નેને સારી નોકરી મળી ગઈ. રૂપેનને પણ સારી કોલેજમા એડમિશન મળી ગયું. પપ્પાને પગલે એને પણ એન્જીનિયર કોલેજમા એડમિશન લીધું. શકુંતલાબેન નો પરિવાર સારી રીતે કેનેડા ગોઠવાઈ ગયો.
રૂપેન ને પણ ભણતર પત્યાં પછી સારી કંપની મા નોકરી મળી ગઈ. રૂપેન એકનો એક દિકરો અને કુટુંબ પણ ખાનદાન, એટલે સારા ઘરની છોકરીઓના માંગા આવવા માંડ્યા.
શકુંતલાબેન-“દિકરા તારી ઉમર પરણવાની થઈ છે પણ અમારા તરફથી કોઈ દબાવ નથી. તને કોઈ છોકરી પસંદ હોય તો મને ખુલ્લા દિલે જણાવ. તારી પસંદગી પર અમને પુરો ભરોસો છે.”
રૂપેન-“મમ્મી મારી ઈચ્છા આપણા દેશમા થી છોકરી પસંદ કરવાની છે.અહીં જન્મી મોટી થયેલી છોકરીઓ ના વિચારો સાથે કદાચ મારા વિચાર મળતા ન આવે, અને હવે ભારતમા પણ છોકરીઓ સારૂં ભણે છે, નોકરી અર્થે દેશ પરદેશ જાય છે માટે મારી પહેલી પસંદ આપણો દેશ છે.”
રૂપેનને સંધ્યા મળી ગઈ, જેવી એને જોઈતી હતી એવી, અને સંસાર સુખે વહેવા માંડ્યો. સરસ મજાના બે બાળકો અમી અને શોધન ઘરમા કિલ્લોલવા માંડ્યા.કેનેડામા રહેવા છતાં સહુ સાથે રહેતા અને સંધ્યાને નોકરીએ જતાં બાળકોની ચિંતા ના રહેતી.શકુંતલાબેને પોતાની નોકરીમા થી રાજીનામુ આપી ઘરે રહેવાનુ પસંદ કર્યું અને બાળકોને સંભાળવાની જવાબદારી સ્વેચ્છાએ પોતાના હાથમા લઈ લીધી.અમી અને શોધન દાદા દાદી ના પ્રેમ સાથે મોટા થવા માંડ્યા.
વર્ષો પસાર થયા ને અમી સોસીઓલોજી સાથે ગ્રેજ્યુએટ થઈ.
એક દિવસ સંધ્યાએ અમી ને પુછ્યું “બેટા હવે આગળ શો વિચાર છે? વધુ અભ્યાસ કરવો છે? તારા મિત્રો માથી તને કોઈ પસંદ છે? લગ્ન કરવા તૈયાર છે?
અમી-” મા, આગળ ભણવાની તો હમણા ઈચ્છા નથી. હું તને વાત કરવાની જ હતી. ગયા વર્ષે આપણે ભારત ગયા અને ત્યાંથી આપણે વડોદરા ગયા, ત્યાં આપણા પાડોશી ડો. દીનાનાથ મહેતાનો છોકરો મહેશ મને ગમી ગયો હતો અને નશીબજોગે ગયા વર્ષે વધુ અભ્યાસ અર્થે એને અહીં ટોરન્ટો ની કોલેજમા જ એડમિશન મળ્યું અને એ અહીં ભણે છે.” સંધ્યાએ એની વાત વચ્ચે જ કાપતાં કહ્યું ” મને એની ખબર છે. આપણા ઘરે જ તો ફોન આવ્યો હતો અને દીનાનાથ ભાઈ અને સુમનભાભી એ એનુ ધ્યાન રાખવાની ભલામણ પણ કરી હતી. આપણે કેલગરી અને એ ટોરન્ટો પણ નાતાલના વેકેશનમા આપણા ઘરે આવ્યો હતો.
બસ મા ત્યારેજ અમારા વચ્ચે વધુ વાતચીત થઈ અને અમે બન્ને એકબીજા સાથે ફેસબુક અને ઈમૈલ થી સતત સંપર્કમા છીએ, એકબીજાને પસંદ કરીએ છીએ અને પરણવા માંગીએ છીએ.
સંધ્યાએ તરતજ ઘરમા રૂપેન, શકુંતલાબેન સસરા રમેશભાઈ સહુને વાત કરી. બન્ને કુટુંબ વચ્ચે વાતચીત થઈ અને ઉનાળાની રજામા વડોદરા મા લગ્ન લેવાયાં.
પરણીને થોડા જ દિવસોમા અમી અને મહેશ પાછા આવ્યા. અમીએ ટોરન્ટોમા નોકરી શોધવા માંડી અને થોડા વખતમા નોકરી મળી પણ ગઈ.
લગ્નને છ મહિના પણ નહોતા થયા અને એક દિવસ બપોરે અમી નો ફોન આવ્યો. ફોન શકુંતલાબેને ઉપાડ્યો. “દાદી હું મહેશ સાથે રહી શકું એમ નથી, મારે છુટાછેડા લેવા છે” શકુંતલાબેન ના હાથમાથી ફોન પડતાં રહી ગયો. સ્તબ્ધ બની બોલી ઊઠ્યા, “અમી બેટા શું થયું વાત તો કર, આમ સાવ છેલ્લે પાટલે બેસવાની વાત કેમ કરે છે? તારા મમ્મી પપ્પા કામે ગયા છે, એક કામ કર તું થોડા દિવસ અહીં આવ અને આપણે શાંતિથી પરીસ્થિતી નો ઉકેલ લાવવા પ્રયત્ન કરીએ.”
અમી-“દાદી ત્યાં આવવાની કોઈ જરૂર નથી, મહેશ માવડિયો છે અહીં રહીને પણ બધું એની મમ્મીને પુછીને જ કરવાનુ. એના સ્વભાવની આ બાજુ મે પહેલા જોઈ જ નહોતી. માબાપને માન આપવું એક વાત છે અને માને પુછી ને જ બધું કરવું એ બીજી વાત છે. આ રીતે હું ના રહી શકું.”
દાદી-“અમી બેટા આ કોઈ મોટી વાત નથી શાંતિ થી મહેશ સાથે વાત કર, તારા વિચાર એને જણાવ. મને ખાત્રી છે કે મહેશ જરૂર સમજશે.
અમી-“દાદી તમને શું લાગે છે? મે મહેશ સાથે વાત નહિ કરી હોય? મહેશ સમજવા તૈયાર જ નથી તો હું શા માટે નમતું આપું? ભણેલી છું સારી નોકરી છે, હું મારા પગ પર ઉભી રહી શકું એમ છું.મારું અસ્તિત્વ મારી સ્વતંત્રતા મારે ગુમાવવી નથી.
શકુંતલાબેન સ્તબ્ધ બની અમીની વાત સાંભળી રહ્યાં.શું પોતાના ઉછેર મા કોઈ ખામી રહી કે યુવા પેઢીની સહનશક્તિ ને મર્યાદા આવી ગઈ? નારી સ્વાતંત્ર્ય ક્યાં જઈ પહોંચશે?????

શૈલા મુન્શા તા ૦૭/૩૦/૨૦૧૩

મીશેલ માટે આજે ખુબજ આનંદનો દિવસ હતો. એની દિકરી કિઆના નુ આજે “Bridal shower” હતું. કિઆના ને એલન બે વર્ષથી મિત્રો હતાં. કિઆના રજીસ્ટર્ડ નર્સ હતી અને એલન ડોક્ટર. બન્ને એકજ હોસ્પિટલમા કામ કરતાં હતા. સાથે કામ કરતાં કરતાં પરિચય વધતો ગયો અને ધીરે ધીરે પરિચય પ્રેમમા પલટાતો ગયો.
કિઆના સ્વભાવે ખુબ આત્મ નિર્ભર હતી. આજના જમાનાની યુવતી હતી. અમેરિકાની પ્રથા પ્રમાણે બારમા ધોરણ પછી કોલેજમા એડમિશન પોતાની સ્કોલરશીપ પર લીધું અને ભણવા સાથે સાંજે મેક્ડોનાલ્ડમા કામ કરી પોતાની જરૂરિયાત માટે આવક ઊભી કરી. બને ત્યાં સુધી એ મા બાપની પૈસે ટકે મદદ લેવા નહોતી માંગતી.
મધ્યમવર્ગી કુટુંબ, કિઆનાની મા સ્કુલમા શિક્ષીકા અને પિતા બેંકમા નોકરી કરે. બે બાળકો, મોટી કિઆના અને નાનો ભાઈ એંજલ. બાળકો બન્ને ભણવામા હોશિયાર, એંજલ તો રમત મા પણ એટલો જ આગળ. સ્કુલમા સોકર ટીમનો કેપ્ટન. ઈન્ટર-સ્કુલ હરિફાઈમા હમેશ જીતીને કેટલાય મેડલ મેળવી ચુક્યો હતો. નાનો એટલે વિશેષ લાડકો પણ ખરો. એની ઈચ્છા એર ફોર્સ પાઈલોટ બનવાની, બસ આકાશને આંબવાની ને મીશેલ એની ઈચ્છા પુરી કરવા હમેશ તૈયાર.
મીશેલ માઈકલ ને પણ સમજાવતી, “માઈક આપણે દિકરાની ઈચ્છા પુરી કરવામા મદદ કરવી જોઈએ, મને ખબર છે કે તને ઊંચાઈ નો ડર લાગે છે. તું ચોથા માળેથી પણ નીચે જોવા રાજી નથી હોતો અને એટલે જ તું ક્યારેય વિમાની મુસાફરી પસંદ નથી કરતો. આપણે આજ સુધી એટલે જ અમેરિકાની બહાર ક્યાંય ફરવા નથી ગયા, પણ તારા આ ડરને કારણે આપણે આપણા બાળકનો વિકાસ રોકી ના શકીએ”
કિઆનાએ વધુ અભ્યાસ માટે નર્સીંગ કોલેજમા એડમિશન લીધું અને એંજલે પાઈલોટ બનવાની તૈયારી કરવા માંડી. મીશેલે હાશકારો અનુભવ્યો.દિવસો રોજીંદી ઘટમાળે વહી રહ્યા હતાં. કિઆના પાસેના શહેરમા જ ભણતી હોવાથી દર પંદર દિવસે ઘરે આવતી, એંજલે બારમા ધોરણ પછી બેવર્ષ પોતાના શહેરમા જ એડમિશન લીધું હતું કારણ પછી આગળ અભ્યાસ માટે એને એરફોર્સ એકેડેમી ની કોલેજમા જવાનુ હતું જે દુરના શહેરમા હતી.
એંજલને નાનપણથી જાતજાતની કાર વિશે જાણવું ખુબ ગમે.રમકડાં પણ બધા જાતજાતની કારના જ હોય. એ મીશેલ ને હમેશ કહેતો “મા હું મોટો થઈ લેક્ષસ ચલાવીશ, અને મીશેલ ઉત્તર આપતી, બેટા તું જો સ્કોલરશીપ મેળવી બારમા ધોરણમા પાસ થઈશ તો જરૂર તને લેક્ષસ અપાવીશ” માઈકલ ઘણીવાર કહેતો, “મીશેલ અત્યારથી ખોટા સપના ના દેખાડ. આપણી કાંઈ એટલી હેશિયત નથી કે દિકરાને લેક્ષસ અપાવીએ. આપણે ટોયોટા ને ફોર્ડ મા ફરીએ છીએ ને એંજલને લેક્ષસ અપાવવાની વાત કરે છે?” અને મીશેલનો એક જ જવાબ હતો “માઈક અત્યારથી શું કામ ચિંતા કરે છે? બધું થઈ રહેશે, ને ચર્ચાનો અંત આવતો.
એંજલ બારમા ધોરણમા ૯૫% મેળવી પાસ થયો અને આગળ ભણવા માટે સ્કોલરશીપ પણ મળી. એંજલ ને અઢાર વર્ષ પુરા થયા અને મીશેલે માઈકને સમજાવી એંજલને એની મનપસંદ ગાડી “લેક્ષસ” એની વર્ષગાંઠે અપાવી.એંજલની ખુશી નો પાર ન રહ્યો.
“મોમ તે મને મારી મનપસંદ ગાડી અપાવી, અને હું પાઈલોટ બની તને દુનિયાની સેર કરાવીશ. પપ્પાને ભલે ઊંચાઈનો ડર લાગે, એમને ન આવવું હોય તો કાંઈ નહી આપણે મા દિકરો દેશ વિદેશ ફરશું” દિકરાના ચહેરા પર છલકતી ખુશીથી માઈકલ પણ બોલી ઉઠ્યો, “બેટા તું જો પાઈલોટ બનીશ તો હું પણ તારી મમ્મીનો ફરવામા સાથ આપીશ, ને તારી સાથે આસમાને ઊડીશ.” પપ્પાની આ હિંમતે સહુ હસી પડ્યા. મીશેલે હાશકારો અનુભવ્યો ને પ્રભુનો પાડ માન્યો.હસી ખુશીમા દિવસો પસાર થવા માંડ્યા.
મીશેલની સરળ વહેતી જીંદગીમા પહેલો દુઃખનો પહાડ તુટી પડ્યો. મીશેલ સ્કુલમા હતી ને બેંકમા થી ફોન આવ્યો, “મીશેલ તમે જલ્દી મેમોરિઅલ હર્મન હોસ્પિટલ પહોંચો, મી. માઈકલ અચાનક બેંકમા બેભાન થઈ ગયા અને અમે એમને હોસ્પિટલ લઈ જઈ રહ્યા છીએ. મીશેલ બબાકળી બની ગઈ, એક ક્ષણ તો શું કરવું એની સુઝ ના રહી. સવારે તો માઈક એકદમ સરસ હતો, માથુ દુખવાની પણ ફરિયાદ નહોતૉ કરતો, સરસ મજાનો બ્રેકફાસ્ટ પણ બન્ને જણે સાથે જ કર્યો હતો અને સાથે જ કામે જવા નીકળ્યા હતા. સાંજે બન્ને જણ સાથે એંજલની સોકરની રમત જોવા જવાના હતા અને અચાનક આ શું?
મીશેલ તરત જ સ્કુલ સેક્રેટરીને વાત કરી હોસ્પિટલ જવા નીકળી. રસ્તામા થી જ કિઆનાને અને એંજલને ફોન કર્યા, કિઆના નો ફોન એ ક્લાસમા હોવાથી વાઈબ્રેટ પર હોતો, જેમ તેમ મેસેજ મુક્યો અને તરત હ્યુસ્ટન આવી જવા કહ્યું.
એંજલે ફોન ઉપાડ્યો એને પણ પપ્પાની તબિયત બગડી હોવાના સમાચાર આપી તરત મેમોરિઅલ હર્મન હોસ્પિટલ પહોંચવા જણાવી મીશેલે માંડમાંડ મનને કાબુમા રાખી ગાડી હોસ્પિટલના રસ્તે વાળી.
હોસ્પિટલના દરવાજે જ બેંકના મેનેજર એની રાહ જોઈને ઊભા હતાં.જેવી મીશેલ આવી, એની પાસે જઈ સાંત્વન આપતાં કહ્યું “મીશેલ તમે ચિંતા ના કરો, માઈકલને સમયસર હોસ્પિટલ લઈ આવ્યા અને તરત સારવાર શરૂ થઈ ગઈ છે. ડોક્ટરોનુ કહેવું છે કે માસીવ એટેક છે માટે ઓપન હાર્ટ સર્જરી કરવી પડશે.”
મીશેલને કાને જાણે કાંઈ સંભળાતું નહોતું, માઈક અને હાર્ટ એટેક? માઈકને તો ક્યારેય તાવ સરખો આવ્યો નથી અને અચાનક આશું થઈ ગયું? થોડીવારમા એંજલ પણ આવી પહોંચ્યો અને કિઆના પણ બે કલાકમા ઓસ્ટીનથી આવી ગઈ. બધા હાજર હતાં પણ માઈકલ I.C.U. મા હતો. કોઈને અંદર જવાની રજા નહોતી, ફક્ત મીશેલ માઈકની બાજુમા એના માથે હાથ ફેરવતી બેઠી હતી. સતત પ્રાર્થના ચાલુ હતી. માઈકને કાનમા કહી રહી હતી કે “માઈક જલ્દી બેઠો થઈ જા, હજી તો આપણે દેશ વિદેશની મુલાકાતે જવાનુ છે.”
થોડીવારમા તો મીશેલ ના સહ કાર્યકરો અને માઈકલની બેંકના સહ કાર્યકરો પણ હોસ્પિટલ આવી પહોંચ્યા. સહુ નીચે બેઠા હતા કારણ બધાને અંદર જવાની રજા નહોતી. કિઆના ને એંજલ પણ એકબીજાનો હાથ પકડી કાચની બારીમાથી પપ્પાને જોઈ રહ્યા હતાં ને પપ્પાને ભાનમા લાવવા પ્રભુ પ્રાર્થના કરી રહ્યાં હતા.
અચાનક ડોકટરોની દોડાદોડી ને મીશેલને બહાર જવા વિનંતી. અંતિમ પ્રયાસો, હાર્ટ પંપીંગ પણ ક્ષણમા માઈકલના શ્વાસ થંભી ગયા. મીશેલ ફાટી આંખે જોતી રહી માઈકલના ચહેરા પર સફેદ ચાદર.
દિવસો પસાર થતાં ગયા, મીશેલ માની જ નોહોતી શકતી કે આમ અચાનક માઈક એને છોડીને જતો રહ્યો. કાંઈ કહેવા બોલવાનો સમય ના રહ્યો, કેટલાય સપના અધુરાં રહ્યાં. વર્ષોથી મીશેલ ને માઈક સવારે સાથે બ્રેકફાસ્ટ કરી ને કામે જવા નીકળે. કિઆના ને તો પાછું જવું પડ્યું કારણ કેટલા દિવસ ભણવાનુ છોડી રહી શકે પણ એંજલ સાથે હતો અને અત્યારે મીશેલનો એજ સહારો હતો. માને સમજાવી હિંમત આપી સ્કુલે જવાનુ કહ્યું. કામમા મન પરોવાય તો મા આઘાતમા થી બહાર આવે એજ એંજલની ઈચ્છા હતી.
સવારે વહેલા ઊઠી એંજલે મા માટે કોફીને નાસ્તો તૈયાર કર્યોને મીશેલને બોલાવી. બ્રેકફાસ્ટ ટેબલ પર બેસતાં મીશેલની આંખમા આંસુ ધસી આવ્યા, સામેની ખાલી ખુરશી ને જોતી રહી, એંજલે માને બાથમા લીધી, માથે હાથ ફેરવતો બોલી રહ્યો, “મા હું તારી સાથે છું ને, તું જરા પણ ચિંતા ના કર, તું જ તો હમેશ અમને બધાને હિંમત આપતી હોય છે, જે થાય તે પ્રભુની મરજી પ્રમાણે જ થાય છે. તો આજે તું હિંમત હારી ગઈ? મને મારી હમેશ સરસ મજાની તૈયાર થતી હસતી મા જોઈએ છે.”
મીશેલને હમેશ બધું મેચીંગમા જોઈએ. ડ્રેસના કલર પ્રમાણે પર્સ, પગના સેન્ડલ, મેચીંગ જ્વેલરી, વાળની સ્ટાઈલ. માઈક પણ હમેશ એના વખાણ કરે, સ્કુલમા પણ બધા મીશેલનો દાખલો આપે કારણ જ્યાં મીશેલ હોય ત્યાં હમેશ ખુશનુમા આનંદ નુ વાતાવરણ હોય. એની આભા એવી કે લોકો પોતાનુ દુઃખ ભુલી જાય.
આજે માઈકના ગયા બાદ પહેલો દિવસ હતો જ્યારે મીશેલ પાછી કામે જવા તૈયાર થઈ હતી અને એનો વેશ જોઈ એંજલ બોલી પડ્યો કે મારે મારી પહેલાની સરસ મજાની તૈયાર થતી હસતી મા જોઈએ છે.
દિવસો પસાર થતા ગયા. કિઆના નુ ભણતર પુરૂં થયું અને એને ઓસ્ટીનમા જ હોસ્પિટલમા નર્સની નોકરી મળી ગઈ. માઈકને ગયે પણ વરસ થઈ ગયું. એંજલ ને મીશેલ સમર વેકેશન મા થોડા દિવસ ઓસ્ટીન કિઆના સાથે રહ્યા ને પછી એંજલની લેક્ષસમા રોડ ટ્રીપ માટે નીકળી પડ્યા.લાસ વેગસ, યલોસ્ટોન, કેલિફોર્નીઆ વગેરે સ્થળોની સફર કરી મહિનાની મોજ કરી ઘરે પાછા આવ્યા. સફર દરમિયાન મીશેલ ઘણીવાર એંજલને ટોકતી ગાડી ધીમે ચલાવવા માટે.”એંજલ તું ગાડી ચલાવે છે, વિમાન નહિ.તમારી ઉંમરના છોકરાંઓ ની આજ તકલીફ છે જીંદગી બસ તેજ રફતારે જીવવી છે, ને એંજલ હર વખત હસીને વાત ટાળી દેતો.
મીશેલ ના જીવનનુ એકજ ધ્યેય હતું, બન્ને બાળકો એમના જીવનમા ખુબ આગળ વધે અને સારો જીવનસાથી મેળવી પોતાની જીંદગીમા સ્થાયી થાય.ઓગસ્ટ મહિનો શરૂ થઈ ગયો હતો ને થોડા દિવસોમા સ્કુલ નુ નવું વર્ષ શરૂ થશે એની તૈયારી મીશેલ કરી રહી હતી અને સાથે એંજલ પણ આ વર્ષે બીજી કોલેજમા જવાનો હોવાથી એની પણ બધી તૈયારી કરવાની હતી.એંજલના ગયા બાદ મીશેલ ઘરમા એકલી પડવાની હતી. માઈકના ગયા બાદ એંજલનો ઘણો સહારો હતો પણ જીંદગી ક્યાં કોઈ માટે રોકાય છે, એટલે મીશેલ પણ અત્યારથી મન મક્કમ કરી રહી હતી.
ઓગસ્ટની ૧૪મી એ શિક્ષકો માટે સ્કુલનો પ્રથમ દિવસ હતો. વિધ્યાર્થીઓ માટે એક અઠવાડિયા પછી સ્કુલ શરૂ થવાની હતી અને કોલેજ તો સપ્ટેમ્બરમા લેબર ડે વીક એન્ડ પછી ખુલવાની હતી.
મીશેલ આજે ખુબજ સરસ તૈયાર થઈ હતી કારણ આજે સ્કુલમા ચર્ચ તરફથી શિક્ષકો માટે જમવાની વ્યવસ્થા હતી.ચર્ચના બધા સભ્યો સરસ તૈયાર થઈ સંદર રીતે ટેબલો તૈયાર કરી અને બધા શિક્ષકો માટે સરસ ભેટ વગેરે લાવી સ્કુલના પ્રથમ દિવસે સહુનુ પ્રેમથી સ્વાગત કરતાં. બધા શિક્ષકો પણ સરસ તૈયાર થઈ આવતાં. બે મહિના ના વેકેશન પછી સહુ મળતાં એટલે કંઈ કેટલીય વાતો અને કેટલાય અનુભવો એકબીજા ને કહેવાના હોય. સરસ ભોજન અને પાછી ભેટ પણ મળવાની હોય એટલે સહુ ખુશી આનંદમા હોય. ઘણા શિક્ષકો તો વર્ષોથી સાથે કામ કરતા હોય એટલે સ્કુલ એમનુ જાણે બીજું કુટુંબ હોય એમ સહુ એકબીજાના સુખ દુઃખના સાથી હોય.
બપોરે ત્રણ સાડા ત્રણે વાગે સહુ સરસ મજાનુ ભોજન અને હસી ગમ્મત કરતાં છુટા પડ્યા. મીશેલે સ્કુલમાથી નીકળતા એંજલને ફોન કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો. બજારમાથી કાંઈ લેવા કરવાનુ હોય તો મીશેલ લેતી જાય જેથી ઘરે પહોંચી પાછું નીકળવું ના પડે પણ એંજલના ફોનની ઘંટી વાગતી રહી.એંજલ સુઈ ગયો લાગે છે એમ વિચારી મીશેલ ઘર તરફ વળી.
મીશેલની આદત કે હમેશ સ્કુલથી ઘરે પહોંચી એક તરફ પોતાની કોફી બનાવે અને સાથે કિચનના ટીવી પર ચાર વાગ્યાના સમાચારની ચેનલ ચાલુ કરે.સમાચાર ચાલુ કરી મિશેલ હાથમા કોફીનો કપ લઈ બ્રેક્ફાસ્ટ ટેબલ તરફ વળી. કોફીનો કપ ટેબલ પર મુકતાં કાને શબ્દ અથડાયા.
સંવાદદાતા કહી રહ્યો હતો, “આપ જોઈ રહ્યા છો એ લેક્ષસ ગાડી હમણા જ થોડીવાર પહેલા ઝડપને કારણે વળાંક પર આ ઝાડ સાથે અથડાઈ અને વાહન ચાલકનુ ઘટના સ્થ્ળે જ અવસાન થયું.” મીશેલની નજર ટીવી તરફ વળી અને એના હાથમાં થી કોફીનો કપ સરકી ટુકડે ટુકડા થઈ ગયો. મીશેલ ફાટી અંખે લેક્ષસની નંબર પ્લેટ જોઈ રહી.
એંજલ હમેશ માટે સુઈ ગયો હતો.
બે વર્ષ વિતી ગયા એ વાતને. મીશેલ સ્કુલની સાથે ચર્ચની પ્રવૃતિ મા વધુ પરોવાતી ગઈ. સેવાભાવી કાર્યોમા સમય આપવા માંડી. પ્રભુની મરજી ને પોતાનો જીવન મંત્ર બનાવી દીધો, પણ એંજલની એક વાત હમેશ યાદ રાખી. આજ પણ મીશેલ જ્યારે સ્કુલે જવા તૈયાર થાય તો એજ હસતી અને બધું મેચીંગ પ્રમાણે પહેરતી મીશેલ જોવા મળે. દુઃખને પચાવી જઈ દુનિયા સમક્ષ એંજલ અને માઈકને ગમતું સ્વરૂપ ધારી રહી.
આજે મીશેલની ખુશી નો પાર નહોતો. કિઆનાનુ “Bridal Shower” હતું.

શૈલા મુન્શા. તા એપ્રીલ ૧૩/૨૦૧૩.



સવારનો સમય હતો, પુનિત દુકાને જવા નીકળી ગયો હતો. રોજ બાર વાગે દુકાનેથી માણસ જમવાનુ ટીફિન લેવા આવે. આ નિત્ય ક્રમ હતો. રીમા જેવો પુનિત જાય કે સહેજ વાર ચા ની ચુસકી લેતાં છાપા પર નજર ફેરવી લે ને પછી રોજિંદા કામે વળગે. એક ની એક દિકરી નેહા કોમ્પ્યુટર એન્જિનિયર બનવા બેંગલોર ભણવા ગઈ હતી એટલે ઘરમાં બે જણ, રીમા ને પુનિત. પહેલા તો રીમા પણ નિયમિત દુકાને જતી પણ છેલ્લા થોડા સમયથી કમરના દુખાવાના કારણે રીમા એ દુકાને જવાનુ બંધ કર્યું હતું.
ઘણા વર્ષો એણે પુનિતને કામમાં સાથ આપ્યો હતો. નાનકડી નેહાને લઈ દુકાને જતી, જેથી નેહા અને કામ બન્નેનું ધ્યાન રાખી શકાય અને નેહા જ્યારથી સ્કૂલે જવા માંડી એટલે નેહાના સ્કૂલના સમય દરમ્યાન જઈ આવતી. પુનિત અને રીમાના જીવનનુ એક જ ધ્યેય હતું, નેહાને સારામાં સારું ભણતર મળે અને એની ઈચ્છા મુજબ આગળ અભ્યાસ કરી મમ્મી પપ્પાનુ નામ રોશન કરે. વર્ષોની મહેનત રંગ લાવી હતી, પુનિતનો રેફ્રિજરેટરનો શો રૂમ ધમધોકાર ચાલતો હતો. ખુદની ગાડી અને એક મોટી વેન રેફ્રિજરટર ઘરાકોને ત્યાં પહોંચાડવા અને ચાર માણસો દુકાન અને માલ પહોંચાડવા રાખ્યા હતા, એટલે રીમાની તબિયતને ધ્યાનમાં રાખી પુનિતે જ એને ઘરે આરામ કરવાનુ કહ્યું હતું
આજે રીમાનુ ચિત્ત કોઈ કામમાં ચોંટતુ નહોતું. હાથ કામ તો કરી રહ્યાં હતા રોજની આદત મુજબ, પણ નજર ફરી ફરીને મોબાઈલ ફોન પર જતી ને ઘડિયાળના કાંટા પર. પણ સમય જાણે સ્થિર થઈ ગયો હોય એવું એને લાગતું. આજે નેહાનુ પરિણામ આવવાનુ હતું. સ્વભાવિક જ મમ્મી પપ્પાની અધિરાઈને ઉત્તેજના સમજતી નેહાએ ખાસ બેંગલોરથી ફોન કરી જણાવ્યું હતું “મમ્મા મારૂં પરિણામ બપોરે બાર પછી અમને કોમ્પ્યુટર પર જોવા મળશે માટે સવારથી મને પાંચ પાંચ મિનીટે ફોન ના કરતી. જેવી મને ખબર પડશે કે તરત હું પપ્પાને અને તને ફોન કરી દઈશ.”
નેહા ભણવામાં ઘણી હોશિયાર હતી એટલે જ તો એન્જિનીયરીંગની ફાઈનલ પરિક્ષાનુ પરિણામ આવ્યાં પહેલા જ એને બેંગલોરમાં કોમ્પ્યુટર કંપનીમાં નોકરી મળી ગઈ હતી. અત્યારે ત્રણ મહિના એને તાલીમ સાથે પગાર મળવાનો હતો પણ જેવું પરિણામ આવી જાય પછી કોમ્પ્યુટર એન્જીનિયર તરીકે એના પગારનુ ધોરણ વધી જવાનુ હતું.
અચાનક ફોન ની ઘંટડી રણકી ને રીમાએ ફોન કાને ધર્યો. પુનિતનો ઉમંગથી છલકતો અવાજ એના કાને પડ્યો.”રીમા, રીમા આપણી નેહા એન્જીનિયર બની ગઈ, યુનિવર્સીટીના પહેલા પચાસ વિધ્યાર્થીમાં એનુ નામ છે તું વાત કર, નેહા એ કોન્ફરન્સ કોલ જોડ્યો છે, હું આજે બહુ જ ખુશ છું. મારી દિકરી એ મારું નામ ઉજાળ્યું.” રીમાની આંખમાં હરખના આંસુ આવી ગયા. “નેહા બેટા બસ આમ જ હમેશ જીવનના દરેક ક્ષેત્રે આગળ વધતી રહે, અને ભગવાન તારી બધી મનોકામના પુરી કરે. વચ્ચે જ પુનિતનો ટહુકો સંભળાયો, નેહા બેટા હું ને તારી મમ્મી શનિવાર સવારની ફ્લાઈટમાં બેંગલોર આવીએ છીએ. તને મળી તારી સિધ્ધિ સાથે ઉજવશું. તારા મિત્રોને પણ એમા શામેલ કરશું. શનિવારની સાંજે એક મોટી પાર્ટી અને રવિવારની સવાર આપણી. બસ સાંજે અમે પાછાં મુંબઈ આવી જઈશું”
ફોન મુકતાં જ રીમા ભુતકાળની યાદોમાં ખોવાઈ ગઈ, પચીસ વર્ષ પહેલાની રીમા બની ગઈ. એ દિવસ એની જિંદગીનો સુવર્ણ દિવસ હતો, જ્યારે છ અઠવાડિયાની નેહાને એમણે અનાથાશ્રમમાં થી દત્તક લીધી હતી.
લગ્ન જીવનના ૧૦ વર્ષ પછી પણ રીમાની મા બનવાની ઉમ્મીદ પુરી ન થઈ ત્યારે જીવનમાં બાળકની કમી મહેસુસ થવા માંડી. ડોક્ટર, વૈદ, દેશી નુસ્ખાં, જેણે જે કહ્યું તે બધું અજમાવી જોયું. કાંઈ પરિણામ ના આવ્યું ત્યારે રીમાના મનમાં બાળક દત્તક લેવાનો વિચાર આવ્યો, પુનિતને વાત કરી તો એણે સાફ ઈન્કાર કરી દીધો. કોઈ અજાણ્યા બાળકને કેવી રીતે પોતાનુ માની શકાય? તારે બાળક દત્તક જ લેવું હોય તો આપણા ભાઈ બહેન કે કોઈ સગાનુ બાળક લઈએ, પણ રીમા એ માટે તૈયાર નહોતી. જો મમતા વરસાવવી હોય તો કોઈ અનાથ બાળક કેમ નહિ? જે માતા પિતાના સુખથી હમેશ વંચિત રહી જાય છે એ બાળકના માતા પિતા કેમ ના બની શકીએ? આમ ને આમ રકઝકમાં એક વરસ પસાર થઈ ગયું.
રીમાની ઉદાસી દિન પ્રતિ દિન વધતી ગઈ. રીમા જાણે ઉદાસીના પહાડ નીચે દબાતી રહી, બોલવાનુ ઓછું થઈ ગયું, ફક્ત રસોઈ કરી પુનિતને જમાડવાનુ કામ યંત્રવત કરી એ સુનમુન બારી બહાર જોતી રહેતી. પુનિતથી રીમાની આ દશા નહોતી જોવાતી. રીમા એક દિવસ અભાનપણે બોલી ગઈ, “પુનિત કાં તો હું જીવ આપી દઈશ, કાં તો ઘર છોડી ચાલી જઈશ. આવી સુનકાર જિંદગી મને મંજૂર નથી.”
છેવટે રીમાના સંતોષ ખાતર પુનિત અનાથાશ્રમની મુલાકાત લેવા તૈયાર થયો. રીમાની ઈચ્છા દિકરી દત્તક લેવાની હતી પણ પુનિતને કહેતા ડરતી હતી, રખે ને પુનિત વિચાર સાવ માંડી વાળે તો!
અનાથાશ્રમમાં સહુથી નાનુ બાળક એક છોકરી હતી, ફક્ત છ અઠવાડિયાની. એ નાનકડી બાળકી ને જોતાં પુનિતના મનમા શું ભાવ જાગ્યો એ ભગવાન જાણે, પણ તરત જ રીમા તરફ ફરી એ બોલ્યો “રીમા આપણે આ દિકરી દત્તક લઈએ તો?” રીમાને તો ભગવાન સદેહે મળ્યા જેટલો આનંદ થયો. પુનિતનુ મન બદલાય તે પહેલાં જ રીમા એ ખુશખુશાલ ચહેરે હા પાડી અને નેહા એમના જીવનમાં આવી.
રીમાએ ફક્ત નેહાને જનમ ન આપ્યો પણ છ અઠવાડિયાનુ બાળક એટલે બાળકના બળોતિયાં બદલવા થી રાતના ઉજાગરા એ બધાં જ અનુભવોમાં થી એ પસાર થઈ. વધુ આનંદ ની વાત એ હતી કે રીમાની ધારણા બહાર પુનિત નેહાને નિજ જીવનમાં આવકારતો ગયો. નેહા નામ પણ પુનિતની પસંદગી હતી. રાતે કેટલીય વાર ઊઠી પુનિત જોતો કે નેહા એ બળોતિયું ભીનુ નથી કર્યું ને, એનુ ઓઢવાનુ ખસી તો નથી ગયું ને.
જેમ જેમ નેહા મોટી થતી ગઈ મમ્મીની લાડકી તો હતી જ, પણ પપ્પાની લાડકી વધુ બનતી ગઈ. એનો વિકાસ એની ભણવાની ધગશ જોઈ જ્યારે વધુ અભ્યાસ માટે બેંગલોરની યુનિર્વસીટિમાં એડમિશન મળ્યું તો રીમાની ઈચ્છા નેહાને દુર કરવાની ઓછી હતી પણ પુનિતે જ એને સમજાવી “રીમા આજે તો છોકરીઓ ભણવા વિદેશ જાય છે તો નેહા તો ભારતમાં જ છે, જ્યારે તને મન થાય તો બે કલાકમાં તું એની પાસે, માટે ચિંતા કર્યાં વગર એને જવા દે. નેહા જીવનમાં આગળ વધે એનાથી વિશેષ આપણને શું જોઈએ?”
આજે નેહાનુ પરિણામ આવ્યું, પોતાની સિધ્ધિથી મમ્મી પપ્પાનુ નામ, મસ્તક ગર્વથી ઉન્નત કર્યું, હરખ ઘેલી રીમાને એ દિવસ યાદ આવી ગયો જ્યારે પુનિત પોતાના હાથમાં છ અઠવાડિયાની બાળકી લઈ ઘરના દરવાજે ઊભો હતો ને, હાથમાં આરતીની થાળી લઈ રીમા એમની દિકરી ને આવકારતી હતી.

(સત્ય ઘટના પર આધારિત)

શૈલા મુન્શા. તા૦૨/૨૩/૨૦૧૩

નેહા નયન માટે ઘરેથી મેથીની ભાજીનુ થેપલું અને દહીં લઈ આવી હતી. આજે નયન ને થેપલું ખાવાની ઈચ્છા થઈ હતી.
બે દિવસ પહેલાં નયન ને ફરી હોસ્પટલ માં દાખલ કરવો પડ્યો. દારુ પીવાની લત કેમે કરી છુટતી નહોતી. વર્ષો ની લતે શરીર ખોખલું કરી નાખ્યું હતું. દારૂ સાથે સિગરેટ પણ સંકળાયેલી હતી.
કહેવાય છે ને કે “आमदनी अठ्ठनी खर्चा रूपैया” આમ જ ચાલતું રહે તો ઘર, અને ઘરની વ્યક્તિઓની શી હાલત થાય? એવું નહોતું કે નયન ને સમજ નહોતી પડતી, પણ સ્વભાવ બદલવો મુશ્કેલ હતો. બાળકો મોટા થતાં ગયા તેમ તેમ પપ્પાની આદતો વિશે માહિતગાર થતા ગયાં. સ્વભાવની તુમાખી નયન ને ઠરીને ક્યાંય નોકરી કરવા ના દેતી. એને હમેશ એમ જ લાગતું કે એજ સાચો છે અને બીજાને તો કાંઈ ખબર નથી પડતી.
હોસ્પિટલમા બેઠા બેઠા નેહા પોતાના ભુતકાળને વાગોળી રહી. કેટલા અરમાન ને મીઠા મધુરા સપના મનમાં ઉછેર્યા હતા. પોતાનુ ઘર અને પોતાનો સંસાર.
અમેરિકા વસતાં માસી બે ચાર વર્ષે જ્યારે પણ આવતાં અને આવી ને જેવી એમની બેગ ખોલતાં એક મહેક રૂમમાં ફેલાઈ જતી. નાનકડી નેહા અચંબિત આંખે એમના કપડાં, મેકપ નો સામાન, નહાવાનો સાબુ શેમ્પુ બસ જોયા જ કરતી. પોતાના માટે લાવેલા કપડાં ને ઢીંગલી એ રૂવાબભેર આસપાસની બહેનપણીઓને બતાવતી અને તોરમા ને તોરમાં કહેતી ” જો જો ને, એક દિવસ હું પણ અમેરિકા જઈશ” માસી ને જોઈ એને પણ નાનપણથી અમેરિકાની લગની લાગી હતી.
પરણવાની ઉંમર થઈ, મા બાપે મુરતિયા જોવાના શરૂ કર્યા એવામાં નયન પણ અમેરિકાથી છોકરી જોવા મુંબઈ આવ્યો હતો. નેહાના માસી ને નયન એક જ શહેરમાં રહેતા હતા એટલે સ્વભાવિક માસી એ પોતાના બેનની દિકરી ને જોવાની પણ ભલામણ કરી હતી.
નેહા ને નયન મળ્યા. ટુંકી વાતચીત અને માસીની ભલામણ ને કારણે વાત પાકી થઈ ગઈ ને ઘડિયાં લગન લેવાયા. નયન તો લગનના આઠમા દિવસે પાછો અમેરિકા આવી ગયો ને લગભગ ત્રણેક મહિના માં બધા કાગળિયાં ને પાસપોર્ટ વગેરે આવી જતાં નેહાએ પણ અમેરિકાની ફ્લાઈટ પકડી.
વિમાન ની મુસાફરી ના એ કલાકો નેહાએ કંઈ કેટલીય કલ્પનાઓ થી ભરી દીધા. વાસ્તવિકતા નો સામનો હ્યુસ્ટન એરપોર્ટ ઉતરતાં જ થઈ ગયો. ફક્ત માસી જ એમની મોટી વેન લઈને લેવા આવ્યાં હતા. નયન ને અગત્યની મીટિંગ હતી એટલે એ આવી શક્યો નહિ. માસી માટે એ સહજ બાબત હતી પણ નેહાની આશા પર પાણી ફરી વળ્યું.
થોડા વખતમાં નેહા અમેરિકન જીંદગી થી ટેવાઈ ગઈ. વોલમાર્ટમા જોબ શરૂ કર્યો. ભારત ની B.A. ની ડીગ્રી ની અહીં કોઈ ગણના નહિ. સારી નોકરી માટે અહીંનો અભ્યાસ જરૂરી, પણ નેહાને એ કરવાનો મોકો કે પ્રોત્સાહન કાંઇ પણ નયન તરફથી ના મળ્યું.
નયન આ સ્વભાવને લીધે એ કોઇ નોકરી માં લાંબુ ટકતો નહિ અને બધો ગુસ્સો નેહા પર ઉતારતો. એક દિકરો ને એક દિકરી નો પરિવારમાં ઉમેરો થવાથી નેહા પર જવાબદારી વધી ગઈ. કરકસર કરી એણે બાળકો મોટા કર્યાં.
નેહાને મદદ કરવાને બદલે નોકરી ન મળવા માટે પણ એ નેહાનો વાંક કાઢવા માંડ્યો. ઘરમાં બેઠા દારૂ પીવાનુ પ્રમાણ વધતું ચાલ્યું. ઘરની રસોઈને બદલે હોટેલના ચસ્કા વધવા માંડ્યા.ઘરમાં ખાવા પીવાથી માંડી ટીવી પણ નેહાએ નયન ની મરજી પ્રમાણે જ ચાલુ કરવાનો. નેહાની વોલમાર્ટની નોકરી નયન ને હિણપત ભરેલી લાગતી. નેહા રવિવારે કામપર જાય તો કેટલું સંભળાવતો.
નેહાને એક જ આશ્વાસન હતું કે બાળકો સમજુ નીકળ્યા ને સારૂં ભણી સારો જીવનસાથી પણ શોધ્યો. બન્ને પોતપોતાના સંસારમાં સુખી હતા. દિકરો તો મા ને ઘણીવાર કહેતો “શા માટે તું આ બધું સહન કરે છે? પપ્પાથી છૂટાછેડા લઈ તું સ્વતંત્ર થા.”
નેહાના મનમાં પણ ઘણા વખતથી આ વિચાર ઘોળાતો હતો. મનથી એને નયન માટે કોઈ લાગણી રહી ન હતી. પોતે પગભર હતી. શા માટે આ અપમાન ને અવહેલના સહન કરવી. જેને માટે કોઈ લાગણી નથી એ વ્યક્તિ સાથે એક ઘરમાં રહેવાનો શો અર્થ?
નેહા વકીલને મળી છુટાછેડા ના પેપર તૈયાર કરાવી રહી હતી ને નયન નો ફોન આવ્યો.
માંડ માંડ મોઢામા થી શબ્દો નીકળ્યા. “નેહા મને સાઉથ વેસ્ટ મેમોરિયલ હોસ્પિટલ માં લઈ જઈ રહ્યા છે”
વર્ષોની દારૂની લતે લીવર નકામુ કરી નાખ્યું હતું. થોડા વખત પહેલા પણ ઓચિંતો ઘરમા પડી ગયો ને પગનુ હાડકું ભાંગ્યુ હતુ ને હોસ્પિટલમાં રહેવું પડ્યું હતું, તોય અક્ક્લ આવી નહોતી કે મારો સ્વભાવ નહિ બદલું તો કોણ મારી દેખભાળ કરશે?
અત્યારે બેઠા બેઠા બે દિવસ પહેલાનો નયન નો ફોન મા ધ્રુજતો અવાજ યાદ આવી ગયો. બાથરૂમ જતાં લથડિયું આવી ગયું ને મોંભેર પછડાયો. ૯૧૧ ને ફોન કરી એણે મદદ માંગી ને બીજો ફોન નેહાને કર્યો. મારતી એમ્બ્યુલન્સે નયનને હોસ્પિટલમા દાખલ કર્યો. શરીર માં કાંઈ રહ્યું નહોતું હાડકાનો માળો હોય એવો લાગતો હતો. નેહા થેપલું ને દહીં ઘરે થી લાવી હતી. માંડ અડધું થેપલું ખાધુ ને આંખ ઘેરાઈ ગઈ એટલે નેહા ઉઠીને બહાર આવી.
મનોમન વિચારી રહી. શું કરૂં? આવી હાલતમાં છોડીને પણ ક્યાં જઉં? લાગણી ભલે ના રહી પણ માનવતા હજી મરી પરવારી નથી મનથી સંબંધ ભલે ન રહ્યો ને ભરમ ભલે ક્યારનોય ભાંગી ગયો પણ લોક જો પારકાં ને પોતીંકા કરે તો નયન હજી મારો પતિ છે ને માણસાઈ ખાતર પણ હું એનો સાથ હમણા તો નહિ જ છોડું.
આ મનોમંથન શું એકલી નેહા નુ જ છે? કંઇ કેટલીય વ્યકતિઓ ભલે મનમેળ કે તનમેળ ના હોય તોય જીવન નિભાવી જાણે છે.

શૈલા મુન્શા. તા ૧૦/૧૮/૨૦૧૧

સુલેખા અને નયન બન્ને તાજા પરણેલા. બન્નેની ઉંમર બાવીસની આસપાસ. સરસ મજાનુ હસતું રમતું યુગલ. સંયુક્ત પરિવારમાં સહુ સાથે રહે. મમ્મી, પપ્પા, નયન અને નાની બહેન. નયનના લગ્ન થતાં પરિવારમાં વહુનુ આગમન થયું. નયનતો સહુનો લાડકો હતો જ પણ સુલેખા પણ પરિવારમાં દુધમાં સાકર ભળે એમ સહુ સાથે ભળી ગઈ અને બધાની લાડકી વહુ બની ગઈ. નયન પપ્પાના હાથ નીચે વેપાર ધંધામાં પારંગત થતો જતો હતો પણ હજી એનામાં થોડી નાદાનિયત હતી.
નયનના લગ્નને માંડ વર્ષ થયું હતું અને એવામાં એનો એક મિત્ર પરિવાર સહિત બેત્રણ દિવસ એના ઘરે રહેવા આવ્યો. બે સરસ મજાના બાળકો એમના પરિવારની ફુલવાડી હતી. દીકરી ત્રણ વર્ષની અને દીકરો તો હજી માંડ સાત આઠ મહિનાનો. ઘરના બધા અને સુલેખા પણ બાળકો જોઈને ખુશ થઈ ગયા અને ઘર જાણે ભર્યું ભર્યું થઈ ગયું, પણ નયન જોઈ રહ્યો હતો કે એનો મસ્ત બેફિકર મિત્ર કેવો બંધનમાં જકડાઈ ગયો છે. બહાર ફરવા જવા ની તૈયારી હોય અને દીકરી ને ભુખ લાગે, દીકરો રડવા ચડે. સમયસર કશું થઈ ના શકે. નયનના મનમાં થતું કે એના મિત્રે જરા ઉતાવળ કરી દીધી. હજી એની ઉંમર તો હરવા ફરવાની છે અને એ બાળકોમાં અટવાઈ ગયો.
મિત્ર તો બે દિવસમાં જતો રહ્યો પણ નાના બાળકોને સંભાળવામાં પોતાના મિત્રને અટવાયેલો જોઈ નયનના મનમાં વિચારોના વાદળ ઘેરાવા માંડ્યા.
એક સાંજે સુલેખા સાથે વાત કરતાં સહજ નયનથી પોતાના મિત્ર સંદીપનો ઉલ્લેખ થઈ ગયો કે એનો આ મિત્ર કેવો હરવા ફરવાનો શોખીન અને રાતે પણ મોડે સુધી ગપ્પાં મારવા તૈયાર એવો મસ્ત મૌલા હતો અને હવે બાળકોના જન્મ પછી એની આખી જીવન પધ્ધતિ બદલાઈ ગઈ. બધું કામ બાળકોના ટાઈમ ટેબલ પ્રમાણે થાય. આમ વાત કરતાં કરતાં સહજ જ નયનથી કહેવાઈ ગયું કે “સુલુ આપણે બાળકો માટે કોઈ ઉતાવળ નહી કરીએ, મને તો બાળક સાચવતા પણ નહી આવડે.”
કુદરતની ચાલ કંઈ નિરાળી હતી. બે ત્રણ દિવસથી સુલેખાને ઉઠતાની સાથે બેચેની લાગતી ઉબકાં આવતા અને કાંઈ ખાવાનુ મન થતું નહી. એણે એની ભાભી ને ફોન કર્યો જે લગભગ એની જ ઉંમરની હતી અને ત્રણ મહિનાની દીકરીની મા પણ હતી. નયન ધંધાના કામે બહારગામ હતો અને બે દિવસ પછી આવવાનો હતો એટલે ભાભી નણંદ ડોક્ટર પાસે ગયા. ડોક્ટરે વધાઈ આપતાં કહ્યું કે સુલેખા મા બનવાની છે. સુલેખાની ખુશીનો પાર રહ્યો નહી તરત સેલ ફોન હાથમાં લઈ નયનને ખુશખબર આપવા તલપાપડ બની પણ અચાનક એનો હાથ થંભી ગયો. મીતા જે એની ભાભી હતી એને નવાઈ લાગી પણ ડોક્ટરની હાજરીમાં કશું બોલી નહી. બહાર નીકળી જ્યારે એને કારણ પુછ્યું તો સુલેખાની આંખમાં આંસુ આવી ગયા અને ભાભીને એણે નયનના મનની વાત કરી કે એને તો હમણાં બાળક જોઈતું જ નથી. મીતા એ એને ખૂબ સમજાવી કે એવું કાંઈ હોતું નથી. જ્યારે તું આ સમાચાર નયનને આપીશ તો એ ખુશી નો માર્યો પાગલ થઈ જશે. તમે બન્ને ભલે થોડા નાદાન હો પણ જવાબદારી આવે તો આપોઆપ એને સંભાળવાની તાકાત પણ આવી જ જાય છે.
નયન જ્યારે બહારગામથી પાછો આવ્યો તો સુલેખાએ રાતે ડરતાં ડરતાં પોતે મા બનવાની છે એ વાત કરી.એક ક્ષણ તો નયન એને જોઈ રહ્યો પણ બીજી ક્ષણે સુલેખાને બાથમાં લઈ લીધી. પોતે પિતા બનવાનો છે એનો આનંદ એના ચહેરા પર ઉભરાઇ આવ્યો. તરત જ એ સુલેખાને મમ્મી પાસે લઈ ગયો અને મમ્મીને એ દાદી બનવાની છે એ વાત કરતાં જ ઘરમાં ખુશીનો સાગર લહેરાઈ ઊઠ્યો. ઘરના બધા સુલેખાનુ ખુબ ધ્યાન રાખવા માંડ્યા. બદામનુ દુધ ને જાતજાતના પકવાન. સાસુ તો દાદી બનવાના હરખમાં સુલેખાને કોઈ કામ ના કરવા દે અને નણંદ તો ફોઈ બનવાના ખ્યાલથી બસ આખો દિવસ સુલેખાનો પડતો બોલ ઝીલવા તૈયાર.
હસતાં રમતાં આ ઘરને કોઈ ની નજર લાગી ગઈ. ત્રણ મહિના થયા અને એક રાતે સુલેખાને સખત દુઃખવો ઉપડ્યો. આખી રાત સુઈ ના શકી. નયન પણ ચિંતિતત થઈ ઊઠ્યો. સવાર પડતાં જ બન્ને જણ ડોકટર પાસે ગયા. ડોક્ટરે સુલેખાને તપાસી, બહાર આવી નયન ને એકબાજુ બોલાવી આઘાત જનક સમાચાર આપ્યાકે સુલેખાને miscarriage થઈ ગયું છે પણ નિરાશ થવાની જરૂર નથી પ્રથમ વાર આવું થવું સ્વાભાવિક છે એમાં તમારા બન્ને નો કોઈ વાંક નથી અને થોડા મહિના બરાબર કાળજી ને દવા લઈ યોગ્ય સારવાર પછી ફરી સુલેખા મા બની શકશે માટે એને અત્યારે સંભાળી લેજો.
નયન કશું બોલ્યા વગર ચહેરા પર હાસ્ય રાખી સુલેખાને ઘરે લઈ આવ્યો, પણ મમ્મી પાસે હામ રાખી ના શક્યો અને ડોક્ટરે શું કહ્યું તે વાત કરી. ઘરના સહુ પર તો જાણે આકાશ તુટી પડ્યું. સહુ સુલેખા દેખતાં હિંમત રાખતા પણ મનમાં હિજરાતા. નયન જાણે રાતોરાત સમજદાર બની ગયો. સુલેખાની ખુબ દેખભાળ કરતો, કોઈની સામે આંખમાં આંસુ આવવા ના દેતો પણ ઘરની બહાર નીકળતાં જ સુનમુન બની જતો. કામમાં પોતાને વ્યસ્ત રાખવા પ્રયત્ન કરતો.
કોણ જાણે કેમ પણ સુલેખાને મનમાં એમ જ થયા કરતું કે નયનને બાળક જોઈતું જ નહોતું એટલે જ આવું થયું અને એમાં એક દિવસ નયનને ઓફીસથી આવતાં મોડું થયું. સુલેખા દુઃખના આવેશમાં ભાન ભુલી ગઈ અને એનાથી નયનને કહેવાઈ ગયું કે “તમને મારી વેદના શું સમજાય, તમે તો આખો દિવસ બહાર રહો અને મને બધું ભુલી જવા કહો પણ મારા હૈયામાં જે વેદના છે એ તમને નહિ સમજાય કારણ તમે તો આ બાળક ઈચ્છતાં જ નહોતાને.” નયન સ્તબ્ધ બની સુલેખાને જોઈ રહ્યો અને રૂમની બહાર નીકળી ગયો. બહાર વરંડામાં જઈ ચોધાર આંસુએ રડી પડ્યો. નયન કે સુલેખા બન્નેમાંથી કોઈને ખબર નહોતી કે મમ્મી દરવાજાની બહાર ઊભી ઊભી બધી વાત સાંભળી રહી હતી અને એણે નયનને ચોધાર આંસુએ રડતો જોયો હતો.
આજે મમ્મીથી રહેવાયું નહી. સુલેખા પાસે જઈ પહેલીવાર ઊંચા અવાજે એણે સુલેખાને કહ્યું ” વહુ આજે તે બહુ ખોટું કર્યું. અમે બધા તારા દુઃખમાં તારી સાથે છીએ. અમે બધા મન મક્કમ કરી એ દુઃખ વિસરવાનો પ્રયત્ન કરીએ છીએ. એકબીજા સાથે વાત કરી મન હળવું કરવાનો પ્રયત્ન કરીએ છીએ પણ તેં વિચાર કર્યો કે નયન કોની પાસે મન ખાલી કરે? કોની પાસે જઈ આંસુ વહાવે. માન્યુ કે નયન ત્યારે કદાચ બાપ બનવા તૈયાર નહોતો પણ જેવા આ ખુશી સમાચાર મળ્યા એનામાં પરિવર્તન આવવા માંડ્યું. ફક્ત નયનમાં જ નહિ, દુનિયાના બધા પતિ બાળકના આગમને વધુ જવાબદાર બને જ છે અને આજે તેં આટલો મોટો ઈલ્જામ એના પર લગાવ્યો. એની વેદના તને દેખાઈ નહી? તારી સામે હસતાં રહી તને રાજી રાખવા એ પોતાના આંસુ પી ગયો.”
સુલેખાને આજે પોતાની ભુલનો અહેસાસ થયો. સ્ત્રી તો પોતાનુ દુઃખ રડીને હળવું કરી લે પણ પુરૂષ તો પોતાની વેદના અંતરમા છુપાવી જગ સામે હમેશ ઝઝુમે.
જાણે અજાણે સુલેખા નયનને કેટલો ખોટો સમજી બેઠી હતી. હમેશ પોતાના દુઃખના દરિયામાં ગોતા ખાતી રહી એ ખ્યાલ પણ ન રહ્યો કે આ દુઃખ ફક્ત પોતાનુ જ નહોતું પણ આખા ઘર પર એક વાવાઝોડું આવી ને પસાર થઈ ગયું હતું, અને સહુથી વધુ વેદના નયનને જ થઈ હતી.
અસ્તુ,

શૈલા મુન્શા.
www.smunshaw.wordpress.com

૭૫ વર્ષની વિવિયન સ્ટોન મારી સાથે સ્કુલમા કામ કરે છે. વર્ષો પહેલાં પતિથી છૂટાછેડા લીધા અને એક દિકરો ને બે દિકરીને એકલે હાથે ભણાવી મોટા કર્યા. ત્રણે સંતાનો પોતાનો જીવનસાથી શોધી પોતાના જીવનમાં વ્યસ્ત થઈ ગયા.
વિવિયન સ્વભાવે હસમુખી સેવાભાવી પણ ખરી. કોઈને પણ મદદ કરવા તત્પર. સ્કુલમાં બધાની વર્ષગાંઠ યાદ રાખીને કાર્ડ આપે અને નાની ભેટ પણ આપે. બાળકો ને ખુબ પ્રેમ કરે. સવારે દરવાજે ઊભી રહી Good morning કહી બધાને આવકારે, વહાલથી બાથમાં લે અને સામે એટલા જ પ્રેમની અપેક્ષા પણ રાખે.
શરૂઆતમાં જ્યારે હું નવી હતી ત્યારે મને હમેશ નવાઈ લાગે કે આટલી હેતાળ અને લાગણીશીલ વિવિયન બધાની અળખામણી કેમ? પણ ધીરે ધીરે મને સમજાયું કે વિવિયનને બધાની વાતોમાં માથું મારવાની ખરાબ ટેવ. અંગત સવાલો પુછતાં પણ એને વાર ન લાગે. કોઈનો પહેરવેશ બરાબર ના હોય તો મોઢાપર કહી દે,કોઈ નવું સ્કુલમા આવ્યું હોય તો પહેલે દિવસે જ બધા સવાલ પુછી લે. ઘરમાં કેટલા જણ છે, કોણ શું કરે છે પરણી નથી તો કેમ પરણી નથી વગેરે વગેરે. એને કોમ્પ્યુટરનો જરાય મહાવરો નહિ એટલે ઘણીવાર સ્કુલની અગત્યની ઈમૈલ ની જાણ તરત ના થાય તો ઉપરથી બીજાનો ઉધડો લે કે મને કેમ જણાવ્યું નહિ, એટલે લોકો બને એટલા એનાથી દુર રહેવાનો પ્રયત્ન કરે.
મને ઘણીવાર થાય કે વિવિયન આમ શા માટે કરે છે? મારી સાથે એને સારું ફાવે. મારૂં ઘર એના રસ્તામાં આવે એટલે સ્કુલથી ઘરે જતી વખતે મને એની ગાડીમાં સાથે લઈ જાય અને મારા ઘરના દરવાજે ઉતારે. કોઈવાર મારી પાસે દિલ ખોલીને વાત કરે.
એકલતા માણસને કેવી કોરી ખાય છે એ મને એની પાસે જાણવા મળ્યું. વિવિયન મને કહે “તને મનમાં થાય છે ને કે હું આટલું બધું કેમ બોલું છું, પણ ઘરે જઈશ પછી બસ ચાર દિવાલો અને હું. બાળકો એ ફોન કરવાના વારા બાંધ્યા છે. ત્રણે જણ અઠવાડિયામાં એકવાર ફોન કરે, બાકી હું ભલી ને મારી ચોપડી ભલી”. એકલી છું એટલે રાંધવાની લપ પણ નથી કરતી. ઘરે જતાં કાંઈક લેતી જઉં અથવા ત્યાં જ ખાઈ લઊં. ઘરે જઈને શાવર લઈને મારી સ્ટોરી બુક લઈને બહાર સોફામાં વાંચતાં વાંચતાં જ ઘણીવાર તો ઊંઘી જાઉં. બસ એટલે જ કદાચ સ્કુલમાં બધા સાથે વાતો કરવાનુ મન થઈ જાય છે. જાણુ છું કે હું વધારે પડતી પંચાત કરૂં છું પણ શું કરૂં. એકલતા નો અજંપો કેવો છે એનો મને ત્યારે ખ્યાલ આવ્યો.
એટલા માટે જ બાળપણ અને ઘડપણ ને એક જેવું કહ્યું છે. ફરક એટલો જ છે કે બાળપણ મા તમે જે કરો છો એની અસર તમારા રોજીંદા જીવન પર નથી પડતી, પણ ઘડપણ મા તમે જાણો છો કે તમે શું કરી રહ્યા છો છતાં એમાં થી બહાર નથી નીકળી શકતા ઉલ્ટાના ભુતકાળને વાગોળી વધારે દુઃખી થાવ છો. આ દેશમાં કદાચ એકલતા નો ભાર સહેવો વધુ અઘરો બનતો હશે પણ હવે તો કદાચ બધે જ સરખું છે. બે પેઢી વચ્ચે નુ અંતર પહેલાં નહોતું એટલું અત્યારે વધી ગયું છે, પણ એમાથી રસ્તો કાઢવો પણ આપણા જ હાથમાં છે.
બે પેઢી વચ્ચે સંતુલન રાખવું અઘરૂં જ છે પણ જો એ રાખતા આવડી જાય અને હમેશ અપેક્ષા પણ ઓછી રાખતાં આવડી જાય તો જીવન એટલું અસહ્ય ન બની જાય.
ઘડપણ આવતાં પહેલાં જો એને આવકારવાની તૈયારી કરીએ તો જીવન સરળ અને સુમધુર બની જાય.

શૈલા મુન્શા. તા. ૦૪/૧૪/૨૦૧૧.

પાંસઠ વર્ષની સવિતા. જીવનભર બીજાની માન્યતા અને બીજાના વિચારોના આધારે જીવતી રહી. આપણા સમાજની એ ખાસિયત, અરે! આપણા સમાજની નહિ બધાની જ એ ખાસિયત, સલાહ આપવી બધાને જ બહુ ગમે પણ લેવી બહુ અઘરી પડે. નાનપણમાં માબાપની સલાહને અનુસરી, પરણ્યા પછી પતિની સલાહને અનુસરી અને બાળકો મોટા થયા તો એમની મરજી મુજબ જીવવાનો પ્રયત્ન કર્યો. દુનિયાની નજરે સવિતા બહુ સુખી દેખાતી પણ ખુદને ક્યાંક કશું ખૂટતું લાગતું.
સવિતા જોઇ શકતી કે દુનિયા બહુ ઝડપે બદલાઈ રહી છે. આજના બાળકો કોમ્પુટરની એક ક્લીકે જગતના કોઇ પણ સમાચાર વાંચી શકે છે, ઘરોઘર ટીવીએ દુનિયા એમની મુઠ્ઠીમાં લાવી દીધી છે. દેશ-વિદેશની મુસાફરી સામાન્ય વાત થઈ ગઈ છે. બાળકોમાં હરિફાઇ અને માનસિક તણાવ વધી ગયો છે, અને આજની છોકરીઓ પણ પોતાની પસંદગી મુજબ પરણવાનુ અને જીવવાનુ પસંદ કરે છે.
સવિતા એ કોઇ દિવસ મહેશને પૂછ્યું નહિ કે તું કેટલું કમાય છે અને મહેશે પણ ક્યારેય જણાવાની તસ્દી ના લીધી પણ રોનકની પત્નિ બરાબર જાણે કે રોનક શું કમાય છે, પોતાની આવક શું છે અને પોતે કેટલા પૈસા ઘરખર્ચમાં આપશે અને કેટલા બચાવશે. સવિતા એ વાતે રાજી હતી કે પોતે જે ન કરી શકી એ રીમા(રોનકની પત્ની) કરી શકે છે.
રોનક અને રીમા ઘણા સમજુ અને લાગણીશીલ છે, રોનકને માબાપના સંસ્કારો નો વારસો મળ્યો છે અને રીમા પણ ખુબ સંસ્કારી માબાપની દિકરી છે, બન્ને ખુબ ભણેલા અને પોતપોતાના ક્ષેત્રમાંખુબ સારી પદવી પર છે. એમને જો કશાનો અભાવ હોય તો એ સમયનો છે. મહેશની કાયમ એ ફરિયાદ કે છોકરાઓને માબાપની પડી નથી પણ સવિતા સમજે કે એવું કાંઇ નથી. આવા નાના મોટા રોજના બનાવો ઘરમાં ઘણી વાર કજીયાનુ કારણ બને.
ધીરે ધીરે સવિતાને લાગવા માંડ્યું કે આ ખોટું થઈ રહ્યું છે. હું પાંસઠે પહોંચી અને મહેશ પણ સડસઠ પાર કરશે. આ ઘર જેટલું મહેશનુ છે એટલું મારૂં પણ છે અને મહેશ મને ખુબ પ્રેમ કરે છે એની મને ખબર છે. આજે નહિ ને કાલે અમારા બે માં થી એક પહેલા આ દુનિયા છોડી જશે અને બીજા એ એકલા બાકીની સફર પૂરી કરવાની છે. રોનક રીના ધ્યાન નહિ રાખે એવું નથી પણ શા માટે આપણે નજીવા કારણોસર દુરી ઊભી કરીએ. બાળકો પગભર થાય, એમની દુનિયા, એમના વિચારોમાં પરિવર્તન આવે એ સ્વભાવિક છે.
મહેશ બહારથી ભલે ગમે તેટલો સખત દેખાતો હોય અથવા એનુ ધાર્યું ન થાય તો બહુ જલ્દી ગુસ્સે થઈ જતો હોય પણ આટલા વર્ષોના સહવાસે સવિતા સારી રીતે જાણતી હતી કે મહેશ અતિશય લાગણીશીલ છે જ્યારે સવિતા લાગણીશીલ હોવાં છતાં વાસ્તવિક રીતે વિચારી શકતી.
મારે કોઈ ઘર નથી એમ વિચારવાને બદલે આ મારૂં ઘર છે અને મારે અને મહેશે બાકીના દિવસો વધુ પ્રેમ અને સરસ રીતે જીવવાના છે સમજીને સવિતા મહેશને વાતો વાતોમાં જીવન પ્રત્યેનો અભિગમ બદલવાનો, બાળકો પ્રત્યેનો અભિગમ બદલવાનો સુઝાવ કરતી.
એવામાં કોઇ કવિની કવિતા “છેલ્લે તો આપણે બે જ હોઇશું” સવિતાના વાંચવામા આવી અને એને જાણે પહેલી વાર એવું લાગ્યું કે કોઇ એના દિલની વાત કરી ગયું.થોડી પંક્તિ અહિં રજૂ કરવાનો લોભ સવિતા રોકી ના શકી.
“ભલે ઝ્ગડીએ ક્રોધ કરીએ, એકબીજા પર તૂટી પડીએ,
એકબીજા પર દાદાગીરી કરવા, છેલ્લે તો આપણે બે જ હોઇશું.
હું રીસાઇશ તો તું મનાવજે, તું રીસાઇશ તો હું મનાવીશ
એકબીજાને લાડ લડાવવા છેલ્લે તો આપણે બે જ હોઇશું.
સાથ જ્યારે છૂટી જશે, વિદાયની ઘડી આવી જશે
ત્યારે એકબીજાને માફ કરવા, છેલ્લે તો આપણે બે જ હોઇશું.
સવિતા અને મહેશ મનોમન એ કવિનો આભાર માની રહ્યાં જેણે પોતાની કવિતા દ્વારા એક સમજણ આપી કે પતિ-પત્ની બન્ને સમાન છે ને અંતે તો એજ એકબીજાના પૂરક છે.
સ્વમાનભેર જીવવાની, બાળકો પર ભારરુપ થયા વગર જીવવાની માનસિક તૈયારી સાથે સવિતા અને મહેશ ” આ ઘર અમારૂં છે.” એ મંત્ર જપી રહ્યાં

શૈલા મુન્શા 09/18/2021
www.smunshaw.wordpress.com

સવિતા પાંસઠ વર્ષની વયે પહોંચવા આવી. મધ્યમવર્ગી માબાપને ત્યાં જન્મ અને બાળપણની બસ એટલી યાદ કે પપ્પાની ખુબ લાડકી અને સામાન્ય જરૂરિયાત પુરી કરવામા માબાપે કોઈ કચાશ રાખી નહોતી. દિકરી હોવા છતાં ભણવા માટે પુરતું પ્રોત્સાહન આપી જીવનમા પગભર થતાં શિખવ્યું.
સંસ્કારી માબાપનુ સંતાન અને ખાસ તો દિકરી હોવાના નાતે નાનપણથી માએ દિકરી તો પરકા ઘરની થાપણ સમજી ખુબ જતન અને ચીવટ થી ઘરના સંસ્કારો નુ જ્ઞાન આપ્યું હતું. સવિતા બાળપણ વિતાવી મુગ્ધાવસ્થા ને પગથિયે પહોંચી અને પપ્પાના નિયમો થોડા કડક થવા માંડ્યા. રાતે મોડે સુધી બહાર નહિ ફરવાનુ, યુવાન છોકરાઓ સાથે એકલા કશે નહિ જવાનુ વગેરે વગેરે.
સવિતાથી બે વર્ષ નાનો ભાઈ હતો પણ એને કોઈ રોકટોક નહોતી. સવિતા મનમા મુંઝાતી મનોમન ગુસ્સે પણ થાતી પણ ઘરના સંસ્કારોએ હમેશ એને સામે દલીલ કરતા રોકી, છતાં હૈયા ના ઊંડાણમા અણજાણપણે એક બીજ રોપાયું જેની સવિતાને જાણ પણ ન હતી.( મારે મારી મરજી મુજબ કાંઈ નહિ કરવાનુ)
યુવાન અને સુંદર સવિતા માટે મુરતિયાઓની લાઈન લાગી અને માબાપે સારું ઘર અને ભણેલો છોકરો જોઇ મહેશ સાથે સવિતાના લગ્ન કરાવી આપ્યા. સવિતાના દિવસો મોજમજા અને આનંદથી પસાર થવા માંડ્યા. કુટુંબનો વિસ્તાર વધ્યો અને સરસ મજાના બે બાળકો અમી અને રોનક થી ઘર ભર્યું ભર્યું થઈ ગયું.
સવિતાની લાખ ઈચ્છા છતાં ઘણી બાબતોમા એ પતિની ઉપરવટ જઈ પોતનો સ્વતંત્ર નિર્ણય લઈ શકતી નહિ. પોતે ભણેલી હોવા છતાં બધો નાણાકિય વહેવાર પતિને હસ્તક અને સવિતાએ પણ એમા કદી માથુ માર્યું નહિ.સામાજિક વહેવાર એ સાચવી લેતી પણ કદી એણે જો કાંઈ સ્વતંત્ર નિર્ણય લીધો તો અચૂક બોલચાલ થતી અને ઝગડો આગળ ન વધે એટલે સવિતા ચૂપ થઈ જતી.
બાળકો મોટા થયા અને જમાનો પણ બદલાયો. માબાપની પસંદગી ને બદલે બાળકો પોતાના જીવનસાથી જાતે શોધતા થઈ ગયા. દરેક ઘરની એ કહાણી થઈ ગઈ તો પછી રોનક પણ શા માટે બાકાત રહે. નોકરી ધંધાની સીમા ફક્ત પોતાના શહેર પુરતી મર્યાદિત ન રહેતા આંતરરાષ્ટ્રિય થઈ ગઈ. લગભગ બધાના જ ઘરમાથી બાળકો દેશ-પરદેશ કમાવા માટે જવા માંડ્યા. પતિ પત્નિ બન્ને નોકરી કરે એવો વખત આવી ગયો. એમને પોતા માટે પૂરતો વખત ન રહે ત્યાં વહેવાર સાચવવાનો વખત ક્યાં મળે. સવિતા ઇચ્છે કે રોનક જ્યાં સુધી આપણા માટે પ્રેમ અને લાગણી રાખે છે ત્યાં સુધી બસ છે પણ મહેશ ઇચ્છે કે રોનક બધું એના કહ્યા પ્રમાણે કરે અને ઘરમા મહાભારત મંડાય. સવિતાને કાયમ મનમા ભીતિ રહે કે બાપ દિકરા વચ્ચેના વિચારભેદમા દિકરો આપણાથી દૂર થતો જશે પણ એ મહેશને સમજાવી ના શકે.મહેશને મન રોનક હજી પણ નાનો જ અને એને દરેક વાતમા સલાહની જરૂર, પણ આજની પેઢી કદાચ વધુ વાસ્તવિક રીતે વિચારતી હોઈ શકે.વિદેશ કે દેશ એકલા રહી ભણ્યા ઘણા નિર્ણયો જાતે લીધા અને આપણે જેમ આપણા અનુભવે શીખ્યા તેમ એમને પણ અનુભવે શીખવા દેવા અને એમને જરૂર હોય તો ચોક્કસ સલાહ આપવી, નહિ તો દૂરી વધતી જશે પણ ત્યાં જ સવિતા પાછળ પડતી એ કોઈને કહી શકતી નહિ અને મનમા ને મનમા હિજરાતી કે ખરે જ શું મારે કોઇ ઘર નથી?
સવિતા કદાચ મુગ્ધાવસ્થા એ અણજાણ પણે હૈયા મા જે બીજ વિકસાવી રહી હતી તે આજે વટવૃક્ષ બની ને એને સંતાપી રહ્યું ને એને લાગી રહ્યું કે “મારે કોઈ ઘર નથી” ઍકલી સવિતા જ શા માટે? કદાચ આ ઘણી સ્ત્રીઓ ની મનોવેદના હશે બધું હોવા છતાં આ ભાવના એમના હૈયાને સંતાપી રહી હશે.”મારે કોઈ ઘર નથી”

શૈલા મુન્શા. તા ૦૭/૦૭/૨૦૧૦

કહેવાય છે ને કે વહેમનુ કોઈ ઓસડ નહિ ને સ્વભાવની કોઈ દવા નહિ. કોઈનો પણ સ્વભાવ બદલવો મુશ્કેલ જ નહિ પણ અસંભવ જ લાગે. માણસ અભણ હોય કે ભણેલો, સ્ત્રી હોય કે પુરૂષ, જવાન હોય કે વૃધ્ધ બધાને આ નિયમ સરખો લાગુ પડે.
એંસી વર્ષના કનક બહેન ખુબ ભલા ને માયાળુ. જાત સારી હતી ત્યાં સુધી તો તો બહોળા કુટુંબની બધી જવાબદારી હસતા હસતા ઉપાડી લીધેલી. ઘરનો બધો વહીવટ એમના હસ્તક. ગામમા મોભાદાર ઘર અને વળી મોટો વેપાર રોજગાર એટલે અતિથીની વણઝાર કાયમ ચાલુ પણ કોઈ પરોણો એમના ઘેરથી ભુખ્યો ન જાય. મહેમાનોની અવરજવર વચ્ચે ઘરની દરેક વ્યક્તિની જરૂરિયાતો નો પણ એટલોજ ખ્યાલ રાખે. પોતે માંડ બે ચોપડી ભણેલા પણ બાળકોને ભણાવી ગણાવી જીવનમાં ઠરીઠામ કર્યાં.
ખાનદાન ઘરની દિકરીઓ વહુ તરીકે આવી ને કનક બેનને તો લીલાલહેર થઈ ગયા. ધીરેધીરે ઘડપણની અસર દેખાવા માંડી. જુવાનીમાં થતાં એટલા કામ હવે ન થતા અને જમાનો પણ બદલાયો, જાતમહેનત ને બદલે મશીનોનો જમાનો આવી ગયો. કનક બહેને ઘર અને રસોડા સિવાય બહારની દુનિયા જોઈ ન હતી પણ હવે મોંઘવારી સામે બાથ ભીડવા ઘરની વહુને પણ નોકરી કરવી પડતી. અમેરિકા જેવા દેશમાં કોઈ નોકર ચાકર ન મળે બધું કામ જાતેજ કરવું પડે છતાં વહુ સાસુ સસરાનો પુરતો ખ્યાલ રાખતી. આ જમાનામાં પણ હમેશ ગરમ રસોઈ જમાડતી.
કનક બહેન પોતે જુવાન હતા ત્યારે બધાની સગવડ સાચવવામાં એમના ભાગે ક્યારેય ગરમ રસોઈ જમવાનો વારો નહોતો આવ્યો પણ વહુ હમેશ કહેતી કે “બા તમે આખ્ખી જિંદગી ઘણું કામ કર્યું, હવે શાંતિથી પગ વાળીને બેસો અને ભગવાનનુ નામ લો; અને અમને સેવા કરવાનો મોકો આપો.”
માનવીના સ્વભાવની વાત હવે આવે છે. આમ તો દિવસો સરસ પસાર થતા હતાં પણ એવામાં સસરા બિમાર પડ્યા અને માંદગીએ ગંભીર સ્વરૂપ લીધું. ડોક્ટરે બધાને બોલાવી લેવાનુ કહ્યું, બધા ભાઈઓ અને એમની પત્ની હાજર થઈ ગયા. ઘરમાં સવાર સાંજ પંદર વીસ જણની રસોઈ થાય. પ્રભુની દયા તે સસરાની તબિયત સુધરવા માંડી અને બધાના જીવ હેઠા બેઠા. સાંજના બધા જમવા બેઠા હતાં. ગરમ ઢેબરા ઉતરતા હતા અને બધા જમતા હતા. કનક બહેન પણ જમવાના ટેબલ પર આવ્યા. આટલી ધમાલમાં વહુએ ભુલમાં તવા પરથી ઉતરતું ઢેબરૂં આપવાને બદલે ડબ્બામાં મુકેલુ ઢેબરૂં કનક બહેનની થાળીમાં મુક્યું અને કનક બહેન બોલી ઉઠ્યા “બળ્યું આવું ઠંડુ ઢેબરૂં ખાવાનુ છે, માથે મોભ છે ત્યાં લગી ઠીક છે પછી મારૂં શું થશે?”
થોડા વર્ષોથી ગરમ જમવાની ટેવ પડ્યા પછી પાંચ મિનીટ પહેલાનુ ઢેબરૂં પણ ઠંડુ લાગે અને બધા આટલું ધ્યાન રાખતા હોય તો પણ અસુરક્ષિતા ની ભાવના એંસી વર્ષે પણ સ્ત્રીમાં જાગે તે સહજ વાત છે.

શૈલા મુન્શા. તા ૦૫/૧૯/૨૦૧૦