વિચાર લહેરી

વેલેન્ટીનો અને મીકેલ લગભગ સાથે જ સ્કુલમા આવ્યા. મીકેલ વેલેન્ટીનો કરતાં બે મહિના મોટો એટલે એ બે મહિના પહેલા આવ્યો. જેવા ત્રણ વર્ષ પુરાં થયા કે એ સ્કુલમા આવવા માંડ્યો. અમારા ક્લાસમા ત્રણ વર્ષે બાળક આવવાનુ શરૂ કરે અને જલ્દી બધા સાથે ભળી ના જાય. થોડો સમય લાગે પણ મીકેલ આવ્યો ત્યારથી જ એટલો ડાહ્યો લાગ્યો. એક બે દિવસ મમ્મી મુકવા આવી ત્યારે થોડું રડ્યો પણ જેવી મમ્મી ગઈ કે થોડીવારમા ક્લાસની પ્રવૃતિ મા ભાગ લેવા માંડ્યો.
અમારા બાળકોને બસ સેવા મફતમા મળે અને જેવું બાળક દાખલ થાય કે અઠવાડિયામા એનુ નામ બસ લિસ્ટમા આવી જાય અને ઘરે થી સ્કુલ અને સ્કુલ થી ઘર બાળક એ બસમા આવી શકે. મીકેલ પણ સ્કુલ બસ મા આવવા માંડ્યો. ત્રણ વર્ષના બાળક માટે સવારના ૭.૩૦થી બપોરના ૩.૦૦ વાગ્યા સુધીનો સમય ઘણો લાંબો સમય કહેવાય. ખાસ કરીને શરૂઆતમા એક વાગ્યા સુધીમા તો એ બાળકો થાકી જાય. એટલે આ બાળકોને અમે લગભગ એ સમયે સુવાડી દઈએ. કલાકની ઊંઘ મળી જાય એટલે ઘરે જતા પહેલા થોડા સ્વસ્થ બને.બપોરના અમે એમને જ્યુસ ને કુકી કે પોપકોર્ન એવો કાંઈક હળવો નાસ્તો આપીએ ને બાળગીતો ની ગમતા કાર્ટુનો ની મુવી ચાલુ કરીએ. બાળકો હસતાં રમતા ઘરે જાય.
મીકેલ ને સુવાડવા લઈ જઈએ એટલે રોજ એક સવાલ પુછે “મુન્શા બસ?” (એટલે કે બસ કેટલા વાગે આવશે?) અને હું રોજ મારી ત્રણ આંગળી બતાડી જવાબ આપું કે ત્રણ વાગે. જવાબ સાંભળતા ની સાથે ખીલખીલાટ હસીને પોતાની નાનકડી ત્રણ આંગળી બતાવી બોલે “ત્રણ વાગે” ને એક મીનિટ મા જરા થાબડતાંની સાથે ઊંઘી જાય એવી ધરપત સાથે કે બસ આવશે અને એ મમ્મી પાસે પહોંચી જશે.
ઊંઘતા મીકેલ ના મોઢા પર એ હાસ્ય જાણે સ્થિર થઈ જાય અને એવું લાગે કે એની એ નાનકડી નિર્દોષ આંખોમા એને મા જાણે થાબડીને સુવાડાતી હશે એવું લાગતું હશે. મોટાભાગે મારો હાથ ત્યારે એના હાથમા હોય અને સલામતી નો અહેસાસ એના ચહેરા પર.
બાળકોની દુનિયા કેટલી નિરાળી છે. બાળકો ને જ્યાં પ્રેમ મળે ત્યાં એ કેટલી સહજતા ને કેટલી સલામતી ની લાગણી અનુભવતા હોય છે.
મીકેલ ની પ્રગતિ ના પ્રસંગો વારંવાર વાંચવા મળશે. બસ થોડી ધીરજ!

(મારી દિકરી શ્વેતાનો આજે જન્મ દિવસ અને એની દિકરી ઈશાની આવતા મહિને ત્રણ વર્ષની થશે. મારા સ્કુલના બાળકો ના તોફાનો ને નિર્દોષ હાસ્ય મસ્તી મા મને ઈશાની જાણે મારી પાસે છે અને એનુ બચપણ દુર રહીને પણ હું અનુભવી રહી છું એવું લાગે છે.)

શૈલા મુન્શા. તા. ૦૧/૨૦/૨૦૧૩

રમતિયાળ અને સોનેરી ઝુલ્ફાવાળા વેલેન્ટીનો ને તો હવે આપ સહુ સારી રીતે ઓળખી ગયા હશો. ક્યારેક હસીને ક્યારેક જીદ કરીને તો ક્યારેક ભેંકડો તાણીને પોતાની વાત મનાવવામા એ પાવરધો છે. એટલો તો મીઠડો છે કે એની સાથે સખત હાથે કામ લેવું મુશ્કેલ છે.
હમણા નાતાલની પંદર દિવસની રજા પછી એ સ્કુલમા આવ્યો તો જાણે મોટો થઈ ગયો હોય એવું લાગ્યું.થોડો શાંત અને વધુ સમજણો થઈ ગયો હોય એવું લાગ્યું. સવારના નાસ્તો અમે બધા બાળકો સાથે ક્લાસમા જ કરતા હોઈએ છીએ. બધાને નાસ્તાના ટેબલ પર બેસાડી મે સિરીયલ ને દુધ ના કાર્ટન બધાને એક પછી એક આપવા માંડ્યા. જેવું મે સિરીયલને દુધ વેલેન્ટીનો ની સામે મુકયું તરત એ બોલ્યો “thank you” હું ને મીસ બર્ક એની સામે જોતાં જ રહી ગયા. આજ પહેલા ક્યારેય અમે એના મોઢે આ શબ્દો સાંભળ્યા નહોતા. થોડીવાર પછી મે પુછ્યું વેલેન્ટીનો તારે સફરજન જોઈએ છીએ તો કહે “no thank you” કહેવાની રીત એટલી મીઠી મધુરી હતી કે મારાથી ઊભા થઈને એને બાથમા લેવા સિવાય રહેવાયું નહિ.
સારી રીતભાતના આ શબ્દો અમે હમેશ બોલતા હોઈએ અને ઘરમા પણ માબાપ આ શબ્દો બાળકોને બોલતા શીખવતાં હોય કારણ અમેરિકા ની સંસ્કૃતિમા દરેક વસ્તુ નો આભાર બોલીને દર્શાવાનો રિવાજ છે. રોજબરોજના વ્યવહારમા પણ પતિ પત્નિ કે ભાઈબહેન કે બાળકો કેસહ કાર્યકરો નજીવી બાબતમા પણ “thank you, welcome” વગેરે શબ્દો બોલતા હોય છે પણ વેલેન્ટીનો ના મોઢે પહેલી વાર એ શબ્દો સાંભળી જેમ એક મા ને પોતાનુ બાળક પહેલી વાર કાંઈ પણ કરે અને જેવો આનંદ થાય એવા આનંદનો અનુભવ મને થયો.
આમ પણ સ્કુલ ના આ નાના ભુલકાંઓ મારે મન મારા બાળકો જેવા જ છે. એનુ એક કારણ એ પણ છે કે આ બાળકો માની ગોદ છોડી પહેલીવાર કોઈ બીજી દુનિયામા આવ્યા હોય અને અમે અમારૂં નામ ભલે ગમે તેટલી વાર શીખવાડીએ પણ એમના મોઢામાં થી મમ્મી શબ્દ જ નીકળે.
વેલેન્ટીનો મને મમ્મી કહે ને હું એને સુધારૂં કે મમ્મી નહિ મીસ મુન્શા કહેવાનુ, પણ એ ભાઈ તો દોડતાં દોડતાં આવી ને બુમ મારે મમ્મી, મમ્મી. પછી જ્યારે એને પુછીએ કે મારૂં નામ શું છે તો હસીને કહે મીસ મુન્શા, પણ મિયાં પાછા ઠેર ના ઠેર.
આ બાળકો ની આવી નાની નાની વાતો ને એક મીઠું હાસ્ય દિવસ ને મધુરતાથી ભરી દે છે.

શૈલા મુન્શા. તા.૦૧/૧૦/૨૦૧૩

વેલેન્ટીનો ની ઓળખાણ મે તમને કરાવી છે.સરસ મજાનો પરાણે વહાલ ઉપજે એવો.જેમ ભાઈ ક્લાસમા જુના થવા માંડ્યા, મતલબ કે એને સ્કુલમા દાખલ થયે થોડા મહિના થયા અને ભાઈ નો અસલી રંગ દેખાવા માંડ્યો.
વાત એમ બની કે જેમ મે આગળ પણ જણાવ્યું હતું તેમ વેલેન્ટીનો ને જોતા જ બધાને વહાલ ઉપજે એવો સરસ ગોરો ને ગઠિયો બાળક, એટલે અમે જ નહિ પણ જતાં આવતાં બધા જ શિક્ષકો એને વહાલ કરે. આવ્યો ત્યારે માંડ ત્રણ વર્ષનો એટલે બીજા બાળકો ની સરખામણી મા નાનો પણ લાગે.ઘરમા પણ નાનો ભાઈ એટલે મા પણ કદાચ વધારે લાડ લડાવતી હશે એટલે ક્લાસમા એની જીદ વધવા માંડી. એનુ ધાર્યું ના થાય તો ખુણામા ભરાઈ જાય અને એને બોલાવવાની કોશિશ કરીએ તો ભાઈ જોરથી ભેંકડો તાણે. ઊભો કરવા જઈએ તો પગ વાળી દે. આટલા નાના બાળકને તમે બીજું શું કરી શકો?
ઘણી વસ્તુ બાળકો એકબીજા ના અનુકરણે શીખતા હોય છે અને તોફાન તો જરૂર બીજાનુ જોઈ અનુકરણ કરતા હોય છે. વેલેન્ટીનો પણ જ્યારે ટેબલ નીચે ભરાવા માંડ્યો,ક્લાસમા બધા જ્યારે કલર કરતા હોય ત્યારે કલર કરવાને બદલે ક્રેયોન ના ટુકડા કરવા માંડ્યો અને એને રોકવાની કોશિશ કરીએ તો રડીને પોતાની જીદ પુરી કરવા માંડ્યો ત્યારે અમારે એને ક્લાસના નિયમો સમજાવવા એની મા ની મદદ લેવી પડી.
અમેરિકામા બધી જ વાત મા “counseling” નુ જબરું તુત છે. અહીં વાતવાતમા લોકો એકબીજા પર દાવો ઠોકી દેતા હોય છે એટલે કોઈ પોતા પર કોઈ જવાબદારી લેવા તૈયાર નથી.
અમેરિકા મા બાળક જન્મે ત્યારથી એના જાતજાતના ટેસ્ટ થતા હોય છે, અને ટેસ્ટના પરિણામ પ્રમાણે બાળક તંદુરસ્ત છે કે કઈ ખામી છે અને એનો ઉપાય શું તે નક્કી થતું હોય. અમારા ક્લાસમા બાળક જ્યારે ત્રણ વર્ષનુ થાય ને દાખલ થાય ત્યારે એ સામાન્ય પણ હોઈ શકે અથવા મંદ-બુધ્ધિ પણ હોઈ શકે.વેલેન્ટીનો જેવા બાળકમા કદાચ બીજી કોઈ ખામી ન હોય પણ વધુ પડતા લાડ નુ પરિણામ પણ હોઈ શકે, માટે જ મા-બાપને સ્કુલમા બોલાવી શિક્ષક અને સ્કુલ ના કાઉન્સિલર ભેગા થઈ સમસ્યા નો હલ લાવવાનો પ્રયત્ન કરે.
મારા મતે અને કદાચ મારી અડધી જીંદગી મે ભારતમા શિક્ષીકા તરીકે કામ કર્યું છે એટલે મારો અભિપ્રાય ઘણી વાર આ બાબતમા જુદો પડતો હોય છે. મારા મતે બાળકને અમુક નિયમ અને શિસ્તનુ પાલન કરવાની ટેવ ઘર થી શરૂ થવી જોઈએ અને સ્કુલમા જ્યારે એ શિસ્ત બાળકને શીખવાડવા મા આવે તો મા-બાપે એમા આડખીલી રૂપ ના થવું જોઈએ.
અમારા સારા નસીબે વેલેન્ટીનો ની મા ઘણી સમજુ નીવડી અને પુરો સાથ સહકાર આપવાની તૈયારી બતાવી, ને ઘરમા પણ એ શિસ્ત જાળવવાની ખાત્રી આપી.
બાકી વેલેન્ટિનો જેવા બાળક સાથે કડક થવું જ અઘરૂં છે. ગમે તેટલું તોફાન કર્યું હોય પણ તમારી સામે જોઈ એવું મીઠડું હસી પડે કે તમારો ગુસ્સો બરફની જેમ પીગળી જાય ને એને વહાલ કરવાનુ મન થઈ જાય. દુનિયા ના બધા બાળકો મા આ ખુબી છે.બાળકના એ નિર્દોષ હાસ્યમા ભલભલા દુઃખ હરણ કરવાનુ અમોઘ શસ્ત્ર છે.

અસ્તુ.

શૈલા મુન્શા. તા ૧૨/૧૩/૨૦૧૨

ત્રણ વર્ષનો વેલેન્ટીનો આમ તો ગયા વર્ષના અંતમા મારા ક્લાસમા આવ્યો. ગોરો મજાનો અને રેશમી સોનેરી ઝુલ્ફા વાળો.પરાણે વહાલ કરવાનુ મન થાય એવો. થોડું થોડું બોલતા શીખ્યો હતો. મા ની ગોદ છોડી પહેલીવાર અજાણ્યા બાળકો ને સ્કુલ ના વાતાવરણ મા આવ્યો હતો. પહેલે દિવસે જ રડ્યો નહિ પણ જરા ડઘાયેલો રહ્યો. ધીરે ધીરે બધા સાથે હળવા ભળવા માંડ્યો.
વાચા ઉઘડી અને બધી પ્રવૃતિ મા ભાગ લેવા માંડ્યો. રમતનુ મેદાન એની પ્રિય જગ્યા. એકવાર ત્યાં ગયા કે એને પાછો લાવવો મુશ્કેલ. મીસ બર્ક(ટીચર) ઊંચી ને હાડપાડ. ગલુડિયાની જેમ એને બગલમા ઘાલી અંદર લઈ આવે.
ઓક્ટોબર મહિનો આવ્યો અને વાતાવરણ મા થોડો ફરક પડવા માંડ્યો. ક્યારેક વહેલી સવારે થોડી ઠંડી નો અનુભવ થાય. વેલેન્ટીનો ની મા એને જાત જાત ના સરસ મજાના સ્વેટર રોજ પહેરાવે.
આજે સવારે જ્યારે વેલેન્ટીનો સ્કુલમા આવ્યો ત્યારે એના સ્વેટર પર એક ટ્રેન ના એંજીન નુ ચિત્ર હતું
બસમા થી જેવો બહાર આવ્યો અને અમે ક્લાસ તરફ જતા હતા અને પોતાના સ્વેટર તરફ આંગળી કરી થોમસ થોમસ કહેવા માંડ્યો.
પહેલા તો મને સમજ જ ના પડી કે એ કહેવા શું માગે છે.પ્ણ જ્યારે ધ્યાન થી એના સ્વેટર પર જોયું ત્યારે મને ખ્યાલ આવ્યો કે એ થોમસ આલ્વા એડિસન ની વાત કરે છે જેણે એંજીન ની શોધ કરી.
એની મમ્મી જરૂર એને રાતના સુતી વખતે નાની ફોટાવાળી વાર્તાની ચોપડી વાંચી સંભળાવતી હશે અને વેલેન્ટીનો એટલો હોશિયાર છે કે એના બાળ મગજ મા એ વાત યાદ રહી ગઈ હશે અને એંન્જીન વાળું સ્વેટર જોઈ એને થોમસ આલ્વા એડિસન યાદ આવી ગયો.
અમેરિકા મા મેં જોયું છે કે માબાપ જાણે બાળક જન્મતા ની સાથે જ એને રાતે કાંઈ ને કાંઈ સરસ વાંચી સંભળાવે ને બાળક ની યાદશક્તિ વિકસવામા એ ખુબ મદદરૂપ થાય.
ભલે બાળક માનસિક રીતે પુરો વિકસિત નાહોય તો પણ એ બાળકો સાથે વાત કરવાથી એમને એક ની એક વસ્તુ રોજ કરાવવાથી એમની માનસિક પરિસ્થિતી મા જરૂર સુધારો થાય છે, અને મને એ વાત નો ખુબ આનંદ છે કે હું આવા બાળકો સાથે કામ કરી એમને મદદરૂપ થવા મારાથી બનતો પ્રયત્ન કરૂં છું.

શૈલા મુન્શા. તા ૧૦/૧૮/૨૦૧૨

જીંદગી અને એને જોવાની દ્રષ્ટિ બધાની કેટલી નિરાળી હોય છે. માન્યતા ઓ પણ ઉમર સાથે બદલાતી રહેતી હોય છે. બાળપણ કે કુમારાવસ્થામા જ્યારે હું મારી આસપાસ કોઈ વડીલને જોતી કે એમની વાતો સાંભળતી ત્યારે લાગતું કે સાઠ વર્ષે ખરે જ એ ફક્ત તન થી જ નહિ પણ મન થી પણ વૃધ્ધ થઈ ગયા છે. એમને કાકા કે દાદા કે કાકી કે દાદી કહી બોલાવતા જરાય અજુગતું નહોતુ લાગતું. કદાચ એમા એમના ખુદના વર્તન નો પણ મોટો ફાળો હોઈ શકે. તેઓ ખુદ પોતાને વૃધ્ધ માની ને “બસ હવે તો દેવ દર્શન કરી ભગવાન નુ નામ લઈ જીંદગી પુરી કરવાની” જેવા વિચારો દર્શાવતા. બધાને આ વાત લાગુ પડે એ જરૂરી નથી પણ આ પ્રવાહ વધુ જોવા મળતો.
આ વાત કરવાનુ મન થયું એનુ એક કારણ છે.મારી અને મારા માસી ની વર્ષગાંઠ એક જ દિવસે આવે છે. હમણા બે દિવસ પહેલાં જ એમની દિકરીઓ એ માસી ની ૭૫મી વર્ષગાંઠ ઉજવી અને જે કેક બનાવડાવી હતી એ ખરેખર માસીના જીવનનુ પ્રતિબિંબ હતું. કેક પર ક્રિકેટ રમતા પ્લેયર નુ ચિત્ર, રમતના પત્તા વગેરે એમના શોખ ની ઝાંખી થાય એ જાતની કેક હતી.
માસીને ક્રિકેટ મેચ જોવાનો અનહદ શોખ છે, બહેનપણીઓ સાથે અઠવાડિએ એક વાર ભેગા થઈ પત્તા રમવાનો શોખ છે, ફરવાનો શોખ છે અને હું ખુબ ખુશ છું કે એમને આ બધા શોખ ચાલુ રાખ્યા છે.
મને બરાબર યાદ છે ૧૯૯૬ મા જ્યારે માસાનુ ઓચિંતુ અવસાન થયું ત્યારે માસી ભાંગી પડ્યા હતા. હવે જીંદગી કેમ જશે અને કેમ જીવાશે એ વિચારો મા એ ગુમસુમ રહેતા. મે એમને એક જ વાત ત્યારે કરી હતી કે “માસી રડી ને પણ જીવવાનુ છે ને હસતા મોઢે પરિસ્થિતી નો સામનો કરી ને પણ જીવવાનુ છે. તમે શું એમ ઈચ્છો છો કે તમે રોજ માંદા પડો ને દિકરીઓ પોતાની કૌટુંબિક જવાબદારી છોડી તમારી ચાકરી કરવા દોડી આવે?”
આજે મને ખુબ આનંદ છે કે માસીએ હિંમત દાખવી પોતાની જીંદગી સહ્ય બનાવી અને પોતાને મનગમતા શોખ દ્વારા જીવન જીવી ૭૫ વર્ષે પણ સદાબહાર મનથી જુવાન રહી જીવન જીવી રહ્યા છે.
મારી પણ ઉમર કાંઈ નાની નથી.સાઈઠ પુરા થયા પણ મને નથી લાગતું કે હું વ્રુધ્ધાવસ્થા ની નજીક પણ છું. આજે પણ સંગીતના તાને મને ઝુમી ઉઠવાનુ મન થાય છે. વરસતા વરસાદ મા દોડી જઈ પલળવાનુ મન થાય છે કસિનો મા જઈ ગેમ્બલિંગ જીતવા માટે નહિ, પણ મજા કરવા જવાનુ ગમે છે.
નાની હતી ત્યારે કદાચ સાઠ વર્ષની વ્યકતિ મને વૃધ્ધ લાગતી હશે પણ આજે જ્યારે હું એ વયે પહોંચી છું ત્યારે ખ્યાલ આવે છે કે ભાઈ એ તો નજર નજર નો ભેદ છે. માનો તો હમેશ જુવાન નહિ તો કાયમ ઘરડાં.
માસી ને એમની ૭૫મી વર્ષગાંઠે એટલી જ શુભેચ્છા કે બસ આમ જ સદા ખુશ રહી જીવન માણતા રહો.

શૈલા મુન્શા. તા ૦૭/૨૪/૨૦૧૨

છેલ્લા ચાર પાંચ દિવસ થી હ્યુસ્ટન (અમેરિકા) મા વરસાદની મોસમ જામી છે એમ કહીએ તો કાંઈ ખોટું નથી. આમ તો અત્યારે ગરમી નો સમય છે અને પારો ૧૦૦ ડીગ્રી થી ઉપર હોય એમા કાંઈ નવાઈ પણ નથી,પણ જે રીતે આકાશ નીતરી રહ્યું છે અને ચારેકોર પાણી ની રેલમછેલ છે એ જોઈ ને મને મુંબઈના વરસાદ ની યાદ આવી ગઈ.
વરસતો વરસાદ ને નરીમાન પોઈંટની પાળ કુદાવી ભરતી ના મોજાંની વાછટ યાદ આવી ગઈ. દરિયા કિનારે બેસવું ને મોજા ની આવન જાવન બસ જોતાં રહેવું મને ખુબ ગમે છે ને જ્યારે પણ વરસાદ અનરાધાર ઝીંકાય એમા ભીજાવું ખુબ ગમે છે.કેટલીય વાર ગાડી રોકાવી નરીમાન પોઈંટ ની પાળે ઊભા ભરતી ના મોજાની વાછટ માણી છે.
આજે સવારે પણ આંખ ખુલતાં પહેલા જ ગોરંભાતા વાદળો ને ગરજંતા વાદળો વચ્ચે ફોરાંની રમઝટ ની તાન કાને પડી જાગી ને પહેલાં જ નજર કાચના દરવાજા બહાર ગઈ. દોડીને બેકયાર્ડમા જઈ ભીંજાવાનુ મન થઈ ગયું પણ કામ પર જવાની ઉતાવળ યાદ આવી ગઈ.જેવી ગાડી મા બેસી ગાડી સ્ટાર્ટ કરી અને સાથે રેડિયો શરૂ કર્યો ને ગીત ગુંજી ઉઠ્યું “આજ રપટ જઈયો તો હમે ના ભુલઈઓ” નમક હલાલ મુવી નુ ગીત અને અમિતાભ સ્મિતા પાટિલ ની જોડી નુ વરસાદ ગીત. મન તરબતર થઈ ગયું. જણે હ્યુસ્ટન ના હાઈવે પર નહિ પણ મુંબઈ લોનવલા ના રસ્તે ગાડી જઈ રહી હોય.
વરસાદ મને હમેશ નાની બાળકી બનાવી દે છે ને બધા દુઃખ દર્દને ભુલાવી મન આનંદિત કરી દે છે.

શૈલા મુન્શા. તા ૦૭/૧૨/૨૦૧૨

આજે હું જે મારિઆ ની વાત કરવા માંગુ છું એ મારા ક્લાસમા નથી. એના નિર્દોષપણા ની વાત મને મારી સખી દીના એ કરી.દીના પણ મારી જેમ ખાસ જરૂરિયાત વાળા બાળકો સાથે કામ કરે છે. દરેકની જરૂરિયાત જુદી જુદી હોય, અને આપણે એમની ખાસિયતને ધ્યાનમા રાખી, એમના સ્વભાવને અનુરૂપ કુનેહથી કામ કરવાનુ હોય.
મારિઆ અને એના જેવા બાળકો ની ખાસિયત એવી હોય કે એમનુ દરેક કામ એક નિયમ અનુસાર ચાલે. એમા બદલાવ આવે તો એ બાળકો વિચલીત થઈ જાય ચિઢાય જાય, ચીસાચીસ કરી મુકે. જે સમયે રમવાનુ હોય તે સમયે રમવાનુ. જો રમવાને બદલે ભણવા બેસાડીએ તો આવી બન્યું.
દીના બાળકોને રોજ સવાર ના અગિયાર વાગ્યાની આસપાસ સ્કુલના પાર્કમા રમવા લઈ જાય. એ પહેલા ક્લાસના ટીવી પર બાળકોને એજ્યુકેશનલ વીડિયો બતાડે. જ્યારે ટીવી બંધ કરવાનો સમય થાય ત્યારે રીમોટ કંટ્રોલથી ટીવી બંધ કરે. મારિઆ રોજ એ જુવે. મારિઆ “A child with autism” જેને કહે તે પ્રકારની બાળકી. આ બાળકો મંદ બુધ્ધિના ના હોય પણ એક પ્રકારના નિયમ મા જકડાયેલા હોય.
થોડા દિવસ પહેલા હ્યુસ્ટનમા લગાતાર ત્રણ ચાર દિવસ વરસાદ પડ્યો. પહેલે દિવસે તો દીના એ મારિઆને જેમતેમ સમજાવી ક્લાસમા જ રમવા નુ કહ્યું. બારી બહાર વરસાદ પડતો દેખાડ્યો. બીજે દિવસે પણ વરસાદ ને વીજળી ના કડાકા ચાલુ જ હતા. બહાર રમવા જઈ શકાય એ શક્ય જ નહોતુ દીના એ બાળકો ને જેવું કહ્યું કે આજે પણ વરસાદને કારણે બહાર રમવા નહિ જઈ શકાય કે તરત જ મારિઆ દોડતી જઈને રીમોટ લઈ આવી ને દીના ને આપતાં બોલી “stop the rain, stop the rain” (વરસાદ બંધ કરી દો, વરસાદ બંધ કરી દો)
એ નાનકડી બાળકીની સમજ પ્રમાણે બધું જ રીમોટ થી ચાલુ અને બંધ થઈ શકે.દીના બે ઘડી એની હોશિયારી અને ચપળતા જોઈ જ રહી, અને શું જવાબ આપવો એ વિચારી રહી.
કોણ કહી શકે કે આ બાળકો બીજાથી કોઈ વાતમા ઉણા ઉતરે એમ છે? “special need” ના બાળકો સાથે કામ કરવાનો આનંદ કંઈ ઓર જ હોય છે. આવા નાનકડાં પ્રસંગોથી થાક વિસરાઈ ને મન આનંદથી સભર બની જાય છે.

(દીના એ કહેલો આ પ્રસંગ એની અનુમતિ થી મારા “રોજીંદા પ્રસંગો” ની કલગી મા એક વધુ પીંછુ ઉમેર્યુ છે.)

શૈલા મુન્શા. તા ૦૫/૧૦/૨૦૧૨

રમતિયાળ ને ગોળમટોળ ડેનિયલ ને તો આપ સહુ ઓળખો જ છો. હસતો ચહેરો અને બોલતી આંખો. અમારા ક્લાસમા બાળકો ની સંખ્યા વધતી જાય છે. હમણા જ એક અઠવાડિયા મા બે નવા ત્રણ વર્ષની વયના બાળકો આવ્યા. મિકેલ અને વેલેન્ટીનો. ક્લાસમા સહુથી નાના, હલકાં ફુલકા. સહજતાથી ઉંચકી શકાય. એમના વિશે વધુ વાત તો પછી કરીશ. આજે તો વાત ડેનિયલની કરવી છે અને બાળકો મા પણ કેવી અદેખાઈ હોય છે એની વાત કરવી છે.
અમારા બાળકો ને અમે રોજ એક કલાક જુદી જુદી પ્રવૃતિ માટે બીજા ક્લાસમા લઈ જતા હોઈએ. ક્યારેક સંગીતનો ક્લાસ કે ક્યારેક કોમ્પ્યુટર કે ક્યારેક કસરત નો ક્લાસ. આ બધા મા એમને મજા પણ આવે અને જ્ઞાન સાથે ગમ્મત થાય.
કાલે અમે કસરતના ક્લાસમા હતા. ત્યાં બાળકો ને સંગીત સાથે કસરત કરાવવા મા આવે. સંગીત સાથે હું પણ બાળકો સાથે કસરત કરતી હતી અને એમ કરતાં સહજ મે મિકેલ ને બે હાથમા લઈ ડાબે જમણે ઝુલાવવા માંડ્યો. એને તો મજા પડી ગઈ. એ જોઈ ને વેલેન્ટીનો તરત દોડતો મારી પાસે આવ્યો અને હાથ લાંબો કરી એને ઝુલાવવાનો ઈશારો કરવા માંડ્યો. મિકેલ ને મુકી હું વેલેન્ટીનો ને ઝુલાવવા માંડી. એ પણ ખુશખુશાલ.
હવે તકલીફ ની શરૂઆત થઈ. ડેનિયલભાઈ પણ દડબડ દોડતાં ચમકતી આંખે ને હસતાં ચહેરે મારી પાસે આવી પહોંચ્યા, ને હાથ લાંબો કરી એને પણ ઝુલાવવાની માંગ કરવા માંડ્યા. એ ગોળમટોળ ને તંદુરસ્ત ડેનિયલને મારા એકલાથી બે હાથે ઝુલાવાય એમ નહોતુ એટલે મે એને પટાવવાની કોશિશ કરી ને ધ્યાન બીજે દોરવાનો પ્રયાસ કર્યો પણ એ ભાઈ તો ખોટું ખોટું રડી ને જમીન પર લાંબા થઈ ગયા.
મારે તો જાણે ધરમ કરતાં ધાડ પડી. છેવટે મે મીસ બર્ક ને કહ્યું “મારી મદદ કર. એક બાજુથી તું ડેનિયલનો હાથ પકડ, અને બીજી બાજુ થી હું પકડું છું.” આમ અમે બન્ને જણે થઈ ડેનિયલભાઈ ને ઝુલાવ્યા ને મનમા ને મનમા હું ગણગણી રહી “ઓળી ઝોળી પીપળ પાન મીસ મુન્શાએ પાડ્યું નકલખોર વાંદરો નામ”
આમ પણ ડેનિયલ ને કાર્ટુન સ્ટોરી મા “curius George a monkey” જોવું બહુ ગમે છે. અમારા ક્લાસનો એ નટખટ ક્યુરિયસ જ્યોર્જ જ છે.

શૈલા મુન્શા. તા ૦૪/૧૩/૨૦૧૨

રાજા દશરથ પ્રખર બાણાવળી હતા અને અવાજ ના આધારે અંધારા મા પણ અચૂક નિશાન સાધી શકતા એ રામાયણ કથા તો બધા જાણે છે, પણ મારે આજે મારા અનુભવની વાત કરવી છે.
હ્યુસ્ટન એ અમેરિકા નુ એક એવું શહેર છે જ્યાં એક જ દિવસમા જુદી જુદી ઋતુનો અનુભવ થઈ શકે. આમ તો હમણા શિયાળો ચાલે છે એમ કહેવાય પણ સવારે ઠંડક બપોરે ગરમી ને સાંજ પડે વરસાદ. છેલ્લા થોડા દિવસથી સૂરજ દેવ જાણે અમારા થી રિસાઈ ગયા હોય તેમ પ્રગટવાનુ નામ લેતા નથી. દર્શન તો થાય પણ મોંઘેરા મહેમાન ની જેમ અલપ ઝલપ.
બે ત્રણ દિવસ થી તો રોજ હવામાન ના સમાચાર મા બોલાય કે સવારે ગાઢ ધુમ્મસ હશે પણ મારા સારા નસીબે મને એનો અનુભવ નહોતો થયો. કાલે રાતે સુવા જતા પહેલા સહજ જ બારી બહાર ડોકિયું કર્યું અને રાતે દશ વાગે પણ મારી ગલીમા ધુમ્મસ ઘેરાતું જોયું. મનોમન નક્કી કર્યું કે સવારે રોજ કરતાં થોડી વહેલી કામે જવા નીકળીશ.
સવારે ઝટપટ તૈયાર થઈ ગઈ કારણ ધુમ્મસ વધુ ગાઢ લાગી રહ્યું હતુ. જેવી મારી ગલીમાથી બહાર આવી ફ્રીવે તરફ પ્રયાણ કર્યું કે જાણે આંખ સામે સફેદીનો ઘેરો રંગ અને આગળ જતી ગાડી ની ઝબુકતી લાલ લાઈટ. બસ એ લાલ લાઈટ ના પ્રકાશ ના આધારે આગળ વધતા રહેવાનુ. ફ્રીવે પણ અહીંયાના સીધા સપાટ નહિ. એમા પણ ઉતાર ચઢાવ આવે. જ્યારે ઉપર જતા હોઈએ તો લાગે કે બસ આ સફેદી ના સાગરમા સમાઈ જશુ ત્યાં જ તો ગીર ના સાવજ જેવી બે ઝબુકતી લાલ લાઈટ દેખાય.
રોજની એ પંદર મીનિટ ની સફર પાર કરતાં પચીસ મીનિટ થઈ પણ ત્યારે જ મનમા વિચાર આવ્યો કે ભલે દશરથ મહાન શબ્દવેધી બાણાવળી ગણાતા હતા પણ આજે જાણે હું પ્રકાશવેધી બાણાવળી બની હતી. ઝબુકતી લાલ લાઈટ ના પ્રકાશ ના આધારે મારી ગાડી રૂપી બાણ છુટ્યું હતું અને નિર્ધારીત સ્થાને પહોંચ્યું હતું.
ધુમ્મસ ના અગાધ સાગરમા ગાડી ચલાવવાનો રોમાંચ અનોખો જ હતો.

શૈલા મુન્શા. તા ૦૨/૧૬/૨૦૧૧

હમણા ચાર દિવસ પહેલા અમારા ક્લાસમાં નવો છોકરો આવ્યો, નામ એનુ મિકાઈ. મા આફ્રિકન અમેરિકન અને બાપ મેક્સિકન. મિકાઈ આ જાન્યુઆરી માં પાંચ વર્ષનો થયો પણ પહેલા કોઈ સ્કુલમા ગયો નહોતો. વાચા પણ પુરી ખુલી નથી.અમેરિકા ના રિવાજ મુજબ આ જાતના બાળકોની બધી જાતની તપાસ થાય. જાતજાતના લેબલ લગાડાય. બાળક મંદ બુધ્ધિનો છે તો કેટલા પ્રમાણમા અને તોફાન કરે તો કેવા પ્રકારનુ વગેરે વગેરે.
અમેરિકા દેશની એક બીજી ખાસિયત. ઘણા મા બાપ હોય પણ પરણેલા ના હોય. બાળકની જોઈન્ટ કસ્ટડી હોય એટલે બન્ને જણ બાળકનુ ધ્યાન રાખે પણ સાથે ના રહેતા હોય. એમા બાળકની શી દશા થાય એની તો કલ્પના જ કરવી રહી.
મિકાઈ પણ મા સાથે રહે અને બાપનુ ઘર થોડું દુર. પહેલા બે ત્રણ દિવસ મિકાઈ ની મા એની સાથે અમારા ક્લાસમા રહી. પેપર વર્ક પુરૂં થાય નહિ ત્યાં સુધી મિકાઈ હાફ ડે આવતો હતો. અમે જોઈ શક્યા કે મા મિકાઈ નુ કેવું ધ્યાન રાખતી હતી. જેટલો સમય અમારી સાથે હતી ત્યારે મોટાભાગનો સમય ફોન પર ટેક્ષ મેસેજ મોકલતી હોય. કપડાં પણ ચોખ્ખા ન હોય. બાપ તો આખો દિવસ સાથે હોય નહિ. ચાર પાંચ દિવસ પછી મિકાઈ સ્કુલ બસ મા આવતો થયો.
આજે જ્યારે એ આવ્યો ત્યારે એને સખત શરદી થયેલી હતી નાક માથી સતત વાસ મારે એવું પસ જેવું લીંટ નીકળી રહ્યું હતું અને શરીર ગરમ હતું.તરત અમે એને સ્કુલ ની નર્સ પાસે લઈ ગયા. મિકાઈ ને ૧૦૧ ડીગ્રી તાવ હતો.
મા ને ફોન કર્યો મિકાઈ ને ઘરે લઈ જવા માટે તો અમને કહે કે થોડી વાર લાગશે કારણ મારી પાસે ગાડી નથી ને હું એના ફાધર ને ફોન કરૂં છું.
મિકાઈ ને લેવા એના ફાધર લગભગ ૯.૦૦ વાગે આવ્યા. ત્યાં સુધી અમારી દૈનિક કાર્યવાહી અટકાવી અમે મિકાઈ ની દેખરેખ મા રહ્યા.
સવાલ એ નથી કે અમારે એક બાળકની દેખભાળ કરવી પડી પણ સવાલ એ છે કે આમ મા બાપ જ્યારે જુદા રહેતા હોય અને સંબંધો મા લાગણી ને બદલે ભૌતિક સુખ ને પ્રાધન્ય હોય ત્યારે બાળકની શી દશા થાય અને એમા પણ બાળક જ્યારે મંદબુધ્ધિ હોય, પોતાની તકલીફ વ્યક્ત કરી શકતું ના હોય ત્યારે જરૂર એ વિચાર આવે કે શિક્ષક તરીકે અમે જેટલી લાગણી આ બાળકો ને આપીએ છીએ એટલી પણ કાળજી માબાપ કેમ નહિ લેતા હોય
કવિ બોટાદકર ની કાવ્ય પંક્તિ આવા સમય મને અચૂક યાદા આવે કે “જનની ની જોડ સખી નહિ જડે રે લોલ”
આવી પણ મા હોઈ શકે એ મારી કલ્પનાની બહાર છે, ને એક મા તરીકે મારા આ બાળકો ને જેટલી હુંફ ને જેટલો પ્રેમ આપી શકું તેટલો આપવાનો પ્રયત્ન હું કરૂં છું અને મારા ક્લાસમા થી બીજા ક્લાસમા ગયા બાદ પણ જ્યારે આ બાળકો મને સ્કુલ મા આવતાં જતા સામે મળે ત્યારે વહાલથી વળગી પડે ત્યારે મને થતા આનંદ નો કોઈ હિસાબ નથી.
સદા આમ જ મારા કાર્ય પ્રત્યે નિષ્ઠાવાન રહું એવી શક્તિ પ્રભુ આપે એજ મનોકામના.
અસ્તુ.

શૈલા મુન્શા તા.૦૨/૦૮/૨૦૧૨