વિચાર લહેરી

આજે તો કમાલ થઈ. બે વર્ષથી એડમ અમારા ક્લાસમા છે પણ બોલવાનુ નામ નહી. એવું નથી કે એ મુંગો છે કે એને બોલતા નથી આવડતું પણ એમા પણ જાણે આળસ! એ એના કલ્પના જગતમા જ મશગુલ હોય. જે ના કરવાનુ હોય તે પહેલા કરે અને જે કરવાનુ હોય તે કહી કહીને થાકી જઈએ પણ ધરાર ના જ કરે. આજે સવારે અમે બાળકો ને બાલગીત ગવડાવતા હતા બધા સુર પુરાવતા હતા પણ એડમ ને બારી બહારનો નજારો જોવામા વધારે રસ હતો. ગીત પત્યાં ને પછી રંગકામનો વારો હતો, બીજા બાળકો ચિત્રમા જાતજાતના રંગ ભરવામા મશગુલ હતા ને એકદમ એડમભાઇ એ, બી, સી, ડી લલકારી ઉઠ્યા. હું ને મેરી તો જોતા જ રહી ગયા.
મીસ મેરી બોલી ઊઠી મે/ ૧૮/ ૨૦૧૦ આખરે એડમનો અવાજ સાંભળવા મળ્યો જ્યારે અઠવાડિયા પછી ઉનાળાની રજા પડવાની છે અને પછી ઉઘડતી સ્કુલે એડમ પહેલા ધોરણમા જશે એટલું જ નહિ બીજી સ્કુલમા પણ જવાનો છે.
આ પ્રકારના બાળકો મા હોશિયારી તો ઘણી હોય છે પણ જલ્દી પ્રગટ થતી નથી. ઘરમા માબાપ પણ બાળકને આખ્ખો દિવસ કોમ્પુટર પર કે ટી.વી ની સામે બેસાડી રાખવાને બદલે થોડુંક વાંચન લેખન કરાવે તો એમની પ્રતિભા ઓર નિખરે.

શૈલા મુન્શા. તા.૦૫/૧૮/૨૦૧૦

રાફાએલ આજે છ વર્ષનો થયો. આજે એની વર્ષગાંઠ હતી.આજે પણ મને એ દિવસ યાદ છે જ્યારે એનો પહેલો દિવસ હતો સ્કુલમા. કાંઈ બોલે નહિ નાક ગળતું અને છી છી પી પી નુ ભાન નહિ. ત્રણ વર્ષમા એની પ્રગતિ જોઈને બધા નવાઈ પામી જાય છે. લોરા કરીને એક ટીચર સાથે ત્યારે હું કામ કરતી હતી. બે વર્ષ પહેલા લોરા બીજી સ્કુલમા ગઈ. આજે જો એ રાફાએલને જુએ તો માની જ ના શકે કે ક્લાસમાથી ભાગી જતો અને કાંઈ ન બોલતો રાફાએલ આટલો હોશિયાર થઈ ગયો છે. રાફાએલને સંગીત બહુ ગમે. બધા ગીત એને આવડે. બપોરના છોકરાઓને નાસ્તો આપીએ અને મીસ મેરી એને કહે કે જા જઈને રેફ્રિજરેટર માથી જ્યુસ લઈ આવ તો બરાબર ગણીને લઈ આવે. જાતે કોમ્પ્યુટર પર રમત અને અ બ ક ના સંગીતમય પાના ફેરવી શકે.આખી સ્કુલ એને ઓળખે. આજે સવારથી જે સામે મળે એ બધા એને વર્ષગાંઠની શુભેચ્છા આપવા માંડ્યા અને એની ખુશીનો તો પાર નહિ. એની વર્ષગાંઠના માનમા અમે બપોરના નાસ્તાના સમયે પોપકોર્ન અને આઈસક્રીમ ખાધા..
અહિંયા અમેરિકા મા બાળકોને સ્કુલ તરફથી નાસ્તો અને જમવાનુ મળતું હોય, નાસ્તો તો બધાને મફત હોય પણ જમવાના પૈસા આવક પ્રમાણે આપવાના હોય.મોટાભાગના બાળકો સફરજન કે સંતરા વગેરે ફળ ખાય નહિ એટલે અમે એમની બેગમા ઘરે મોકલી આપીએ.રાફાએલે આજે આઈસક્રીમ ખાધો નહિ અને બેગ મા મુકીદીધો, મીસ મેરી એનુ કાર્ડ મુકવા ગઈને હાથમા કાંઈ ચીકણુ લાગ્યું જોયું તો આઈસક્રીમ પીગળવા માંડ્યો હતો.
જતા જતા રાફાએલભાઈનો દિવસ બગડી ગયો, મીસ મેરીએ ચીસ પાડી રાફાએલલલલલ……..

શૈલા મુન્શા તા.૫/૦૭/૨૦૧૦

એશલી આમતો સાવ મંદ બુધ્ધિની બાળકી, આપણને એમજ લાગે કે એને કાંઈ સમજ પડતી નથી પણ હવે લગભગ ચારેક મહિનાથી સ્કુલમા આવવા માંડી છે તો અમને એની પ્રગતિ દેખાઈ રહી છે. પહેલા કરતા ધમાલ ઓછી થઈ ગઈ છે. હા હજી ખાવાનુ દેખાય તો ઝડપી લેતા વાર નથી લાગતી પણ સવારે બધા બાળકો સાથે ટેબલ ફરતે બેસીને અ, બ, ક, ની બારાખડી કે બીજા નાના ગીતો ની દૈનિક પ્રવૃતિ વખતે શાંત બેસી શકે છે. બપોરે બાળકો ને સુવડાવીએ ત્યારે એની જગ્યાએ જ રહીને રમકડા સાથે રમતી રહે છે. એને મન થાય તો સુઈ શકે માટે એક ચટાઈ પણ ત્યાં મુકી રાખીએ.
હમણા છેલ્લા ત્રણ ચાર દિવસથી થોડીવાર એ પણ આડી પડે. કાલે તો કમાલ થઈ. જોતજોતામા તો એશલી ઘસઘસાટ ઊંઘી ગઈ. મારા તો માનવામા જ ન આવ્યું. મે તરત જ મીસ મેરી ને ઈશારો કરી ને પાસે બોલાવી. એ પણ આભી બની ગઈ. એકદમ એનાથી બોલાઇ ગયું કે “શૈલા એનો શ્વાસ તો ચાલે છે ને?”
નાનકડી એશલી નો નિર્દોષ ચહેરો ઊંઘમા એટલો સુંદર લાગતો હતો . એને જોઈને કોઈ માની ન શકે કે ખરે જ એશલી દુનિયાદારી થી અજાણ પોતાના મનોજગતમા જીવે છે.

શૈલા મુન્શા તા.૫/૪/૨૦૧૦

એડમ જુન મહિનામા છ વર્ષનો થશે અને ઓગસ્ટથી ઉઘડતી સ્કુલે પહેલા ધોરણમા જશે. માબાપ થોડા વર્ષો પહેલા મોરોક્કો થી આવીને અમેરિકામા સ્થાયી થયા. મોટી દિકરી ખુબ હોશિયાર પણ એડમ મોટી ઉમ્મરે થયો અને મનસિક વિકાસ પુરો થયો નહિ. બોલવાની શક્તિ, પણ બોલવાની આળસ. બધા બાળકો ક્લાસની બધી પ્રવૃતિમા ભાગ લે. ગીત ગાવાનુ હોય કે રંગકામ કરવાનુ હોય એક એડમ બસ બેસી રહે. કેટલાય પ્રયત્ન કર્યા પણ સફળતા ન મળી. જો આખ્ખો દિવસ એને કોમ્પ્યુટર પર રમત રમવા દઈએ તો ભાઈ ખુશ.
મારા ક્લાસમા ત્રણ થી પાંચ વર્ષના બાળકો એટલે બપોરે એક વાગે અમે કલાક માટે એમને સુવડાવી દઈએ, પણ એડમનો નિયમ કે બપોરના સાડાબાર થાય કે ઘસઘસાટ ઊંઘી જાય. આજે તો અમે સંગીત ના ક્લાસમા હતા અને બધા બાળકો સંગીતના તાલે કસરત કરતા હતા અને ખાસ્સી ધમાલ હતી પણ એડમ તો દુનિયાથી બેપરવા આરામ ફરમાવતો હતો. ઘડીમા માથું આગળ ઢળે ને ઘડીમા પાછળ. મે એને ઊભો કર્યો તો પણ એજ હાલત. એને જોઈને મને મુંબઈની લોકલ ટ્રેનમા બોરીવલી થી ચર્ચગેટ મુસાફરી કરતા અને ઊભાઊભા કોઈના ખભાના ટેકે ઊંઘ ખેંચી કાઢતા લોકોની યાદ આવી ગઈ.
માનવી નુ મન એક પ્રસંગને બીજા સાથે જોડતું ક્ષણમા ક્યાંનુ ક્યાં પહોંચી જાય છે.

શૈલા મુન્શા તા.૫/૪/૨૦૧૦

ડીસેમ્બર ૨૦૦૯ મા એશલી અમારી સ્કુલમા આવી. આગળ જણાવ્યા પ્રમાણે દેખાવે ખુબ સુંદર પણ મગજની પાટી કોરી. અતિશય ચંચળ. એક ક્ષણ પણ એક જગ્યાએ ન રહે. સમજ ભલે કશી ના પડે પણ ખાવાનુ ક્યાંકથી એ દેખાઈ જાય.એશલી જેવા બાળકો ને લીધે અમારા ક્લાસમા હમેશ બે શિક્ષકો જોઈએ જ. હું જમવા જાઉં ત્યારે મી.રોન મીસ મેરી ને મદદ કરવા આવે. એમની એવી ટેવ કે પોતાનુ જમવાનુ અને કોક નો મોટો કપ પોતાની સાથે લેતા આવે અને ક્લાસમા મુકે. અમે કેટલીય વાર એમને કહ્યુ કે તમે કાં તો જમીને આવો અથવા તમારૂ ખાવાનુ જમવાના રૂમ મા મુકતા આવો પણ સાંભળે એ બીજા.
આજે જ્યારે જમીને હું ક્લાસમા આવી તો જમીન પર ચારેતરફ બરફ ને એશલી ના કપડા કોકથી તરબતર. રોન એક ક્ષણ માટે ઉઠી ને બીજા બાળકને મદદ કરવા ગયો અને કેબિનેટ ઉપર મુકેલો એનો કોકનો કપ એશલીએ ઝડપી લીધો અને આખો પોતના મોઢા પર ઉંધો વાળ્યો. એને તો કોક થી સ્નાન કર્યું પણ કામ અમારૂ વધ્યું. એશલીને સાફ કરીને બીજા કપડા પહેરાવ્યા, કારપેટ સાફ કરી અને ચારેતરફ વેરાયેલા બરફના ટુકડા ઉપાડ્યા. રોને કાનની બુટ પકડી કે હવે ક્યારેય ખાવાનુ લઈને ક્લાસમા નહિ આવું.
આ બાળકો સાથે કામ કરતાં ઘણી બાબતોનો ખ્યાલ રાખવો પડે. નાનકડી બેદરકારી એમને કોઈ નુકશાન ના પહોંચાડે. સતત ચપળ અને ચકોર રહેવું પડે.મારા એ ધ્યેયમા હમેશ સતર્ક રહી સફળ બનુ એ જ મનોકામના.

શૈલા મુન્શા તા. ૪/૨૯/૨૦૧૦

હૈયા મહી ઉદાસીને હોઠ મલકે,
કદી ગરજતું મન, અને હોઠ સિવાય
એમ પણ બને.

દિશાની કોઈ સુઝ નહિને, નીકળી પડે જણ
ખોવાય ભીડ મહી, અણજાણ રસ્તે
એમ પણ બને

ખાલી હતી જીંદગી, મળી મિરાત દોસ્તીની,
પુરાયો અવકાશને, રંગત જીંદગાની
એમ પણ બને

ગરજતા વાદળ ને વીજલીસોટા
નીતરતું આકાશ ભર વૈશાખે
વૈશાખમાં અષાઢ
એમ પણ બને.

શૈલા મુન્શા તા.૪/૩૦/૨૦૧૦

અમારી સ્કુલમા દર વર્ષે બાળકોના ફોટા પાડવામા આવે અને એની કોપી ઘરે મોકલવામા આવે. માબાપની ઈચ્છા હોય તો પૈસા ભરીને એ ફોટા ખરીદી શકે નહિતો કોપી પાછી આપે.
ફોટાની સાઈઝ પ્રમાણે જુદાજુદા ભાવ હોય. મોટાભાગે તો માબાપ એક કોપી પણ ખરીદે કારણ શાળા જીવનના વર્ષોની એ યાદગીરી રહે.
એમી આમપણ બહુજ વહાલી લાગે એવી બાળકી. એની મમ્મી આગલે દિવસે કંઈ કેટલીયે દુકાનો ફરીને એમી માટે સરસ ફ્રોક લઈ આવી અને મેચીંગના બુટ ને મોજા ને સરસ મજાની બે પોનીટેલ અને ઉપર નાનકડું પતંગિયાનુ બક્કલ નાખી ને એમીને તૈયાર કરી. એમી તો રૂપાળી રાજકુમારી લાગતી હતી પણ એક ભૂલ થઈ ગઈ. સવારના ભાગમા હજુ જરા ગુલાબી ઠંડી રહે છે એટલે એમીને એની મમ્મીએ ડોરાનુ જેકેટ પહેરાવ્યું. બસ થઈ રહ્યું એ જકેટ એમી ને એટલું વહાલું કે કોઈ હિસાબે એ કાઢવા તૈયાર નહી, કેટલું સમજાવી કંઇ કેટલીય લાલચ આપી પણ એમીબેન તો એકના બે ના થાય છેવટે જેકેટ સાથે જ ફોટો પડાવવો પડ્યો.
મમ્મીના પૈસા ખરચેલા પાણીમા ગયા પણ ફોટો જોકે સારો આવ્યો અને એની મમ્મીએ ખરીદ્યો પણ ખરો પણ કાન પકડ્યા કે ફરી વાર આવી નાની બાબતો નો ખ્યાલ રાખીશ.

શૈલા મુન્શા તા. ૦૪/૨૬/૨૦૧૦

પ્રશાંત ની ઘણા વખત થી ઇચ્છા હતી કે થોડા મિત્રો ને ભેગા કરી નાનકડી સંગીત મુશાયરાની મહેફિલ આપણા ઘરે રાખીએ. શનિવારની સાંજના થોડા મિત્રો ભેગા થયા ને શાયરી ને ગીતો નો સુંદર માહોલ રચાયો. એક બાજુ ગીતો ને રમુજી ટુચકાઓની રમઝટ અને બીજી બાજુ પાંવભાજી ને પાણીપુરી ની લહેજત. રાતના બાર ક્યાં વાગી ગયા એની ખબર પણ ના પડી. એક પછી એક મિત્રો રવાના થવા માંડ્યા. છેલ્લે દેવિકાબેન રાહુલભાઈ અને ફતેહાલી ને ગુલબાનુ રહ્યા. પ્રવિણા બેન તો મારે ત્યાં રાત રોકાવાના હતા.
આવજો આવજો કરતા અમે બધા ગરાજ મા ઊભા હતા. વાત કરતા સહજ પ્રશાંતે ગરાજમાથી ઘરમા જવાનો દરવાજો બંધ કર્યો અને બીજી તરફ મિત્રો એમની ગાડી તરફ પ્રયાણ કરી રહ્યા. પ્રશાંત નો હાથ દરવાજા ના નોબ ઉપર જ હતો અને એણે દરવાજો ખોલવાનો પ્રયત્ન કર્યો ને એ બુમ પાડી ઉઠ્યો અરે! દરવાજો તો લોક થઈ ગયો. બુમ સાંભળી ને રાહુલભાઈ ને અલીભાઈ પાછા વળ્યા કે શું થયુ? અમે તો ઘર ની બહાર લોક થઈ ગયા. પછી તો બધા જાતજાત નો પ્રયત્ન કરવા માંડ્યા. પાછળ બેકયાર્ડ મા ગયા કે કદાચ એ દરવાજો ખુલ્લો હોય પણ બધા દરવાજા અંદર થી લોક.
ખરેખર જ એ વખતે જાણે ભગવાન મિત્ર બની ને આવ્યાં હોય એવું લાગ્યું, કારણે જો રાહુલભાઈ ને અલીભાઇ ની ગાડી નિકળી ગઈ હોત તો રાતે સાડાબાર વાગે હું પ્રશાંત ને પ્રવિણા બેન શું કરત? ન અમારા કોઈનો સેલ ફોન અમારી પાસે ન ગાડી ની ચાવી. ત્રણે જણને આખી રાત ગાડીમા બેસી રહેવાનો વારૉ આવત. ભગવાન કયા રૂપે આવીને મદદ કરે છે તો કોઈ જાણી શકતું નથી. થોડી મથામણ બાદ રાહુલભાઈને જે ઉપાય સુઝ્યો એનાથી દરવાજો ખુલ્યો અને અમે ઘરમા જઈ શક્યા. પંદર દિવસ મા બીજી વાર આવી ભુલ થઈ. પહેલીવાર તો હું ગરાજમા અને પાછળ સાફસફાઈ નુ કામ કરતી હતી એટલે પાછળનો દરવાજો ખુલ્લો હતો અને દિવસ નો સમય હતો પણ રાતના સાડાબારે અમારી શું હાલત થાત?
રાહુલભાઈ ને અલીભાઈના રૂપમા ભગવાને આવીને સંકટ ટાળ્યુ પણ આ પાઠ ભણ્યા પછી સવારે ઊઠી ને પહેલું કામ વધારા ની ચાવી કરાવી ને જુદી જુદી જગ્યાએ મુકી રાખી. હસવા માથી ખસવું થાય કેવી રીતે તે આજે સમજાયું.

શૈલા મુન્શા. તા ૦૪/૨૧/૨૦૧૦

અમેરીકમા માનસિક વિકલાંગ બાળકો માટે જુદા જુદા વર્ગ હોય છે. પાંચેક વર્ષ મે છ થી અગિયાર વર્ષના બાળકો સાથે કામ કર્યું. એ ક્લાસને (Life skill) કહે છે. આ ક્લાસમા બાળક એકથી પાંચ ધોરણ સુધી એક જ ક્લાસમા હોય. દર વર્ષે ફક્ત પેપર પર એનો વર્ગ બદલાય. બાળક છ વર્ષનુ થાય એટલે પહેલા ધોરણ મા દાખલ થયું કહેવાય, અને પાંચમા ધોરણ પછી બીજી શાળામા જાય.આ પાંચ વર્ષમા કેટલાક બાળકો પ્રગતિ કરે અને કેટલાકમા ઝાઝો ફેર ના પડે
હકીમ પહેલા ધોરણથી મારી સાથે હતો. પાંચ વર્ષ પછી એ માધ્યમિક શાળામા ગયો. પાંચ વર્ષમા એની ઘણી પ્રગતિ થઈ હતી નાના વાક્યો લખતાં શીખી ગયો હતો, બોલવામા પહેલેથી જ સ્પષ્ટ હતો એટલે બધા સાથે વાતચીત કરી શકતો.
બે દિવસ પહેલા એ મારી સ્કૂલમા એની નાની બેનને લેવા મમ્મી સાથે આવ્યો હતો અને એજ વખતે હું કાંઈક કામસર ત્યાં ગઈ. દુરથી મને જોતા જ હકીમ બુમ પાડી ઉઠ્યો “હે મીસ મુન્શા.”
હું એને ત્રણ વર્ષ પછી જોતી હતી. હકીમ ખાસો લાંબો થઈ ગયો હતો, પહેલેથી જ એના ચહેરાનો ઘાટ સરસ હતો અને હસે ત્યારે ગાલમા ખાડા પડે એટલે વધુ સુંદર લાગતો. એના ચહેરા પર ખુશી ઝલકતી હતી. મને જોઈને એ ખુબ ખુશ થઈ ગયો હતો. આ બાળકોની યાદશક્તિ બહુ હોતી નથી એટલે મને વધુ આનંદ થયો કે એ મને તરત ઓળખી ગયો. મેં એને બીજા મિત્રો વિશે પૂછ્યું અને મને બધાની મહિતી આપી કે મરિયમ પણ લાંબી થઈ ગઈ છે, સાઝિયા તો ઊંચી ને જાડી થઈ ગઈ છે વગેરે વગેરે.
હકીમની પ્રગતિ જોઈને મને ઘણો આનંદ થયો. આ બાળકોની કેળવણી મા અમારું પણ યોગદાન હોય છે એનો મને આજે અહેસાસ થયો.

શૈલ મુન્શા તા.૪/૨૧/૨૦૧૦

આજનો પ્રસંગ એક નકલખોર વાંદરાના જેવો છે. બાળકો અને એમા પણ નાના ત્રણ ચાર વર્ષના બાળકો સાથે જ્યારે તમે કામ કરતા હો તો ઘણુ શિખવાનુ મળે. એકના વખાણ કરો તો બીજું તરત તમારી સામે એવી રીતે જુવે કે તમારે એના પણ વખાણ કરવા પડે. એકને ચિત્ર દોરવામા મદદ કરો તો બીજું તરત પોતાનુ પેપર તમારી સામે ધરે.
અમારા રોજિંદા નિયમ પ્રમાણે બાળકોને કાફેટેરિઆમા જમાડી એમને સ્કુલના રમતના મેદાનમા લઈ જઈએ. સવારનો અગિયાર વાગ્યાનો સમય હોય એટલે મોટાભાગે અમારો ક્લાસ જ મેદાન પર હોય. અમારા બાળકો નાના અને અને કોઈક બાળકો મંદ બુધ્ધિના કે શારિરીક અપંગતાવાળા પણ હોય એટલે અમારે એમનુ વિશેષ ધ્યાન રાખવું પડે.
બાળકોને ખુલી હવામાં મજા આવે, ત્યાં લસરપટ્ટી ને હીંચકો વગેરે સાધનો છે, જેથી નાના બાળકો ને રમવાની પણ મજા આવે.નકલખોર વાંદરાની વાત હવે આવે છે. રમતા રમતા માઈકલ પડી ગયો ને એનો ઘુંટણ જરા છોલાયો. ક્લાસમા આવીને મે એનો ઘુંટણ સાફ કરીને બેન્ડેજ ની પટ્ટી લગાડી આપી. બસ થઈ રહ્યું બાકી ના બધા બાળકો કોઇ પોતનો હાથ તો કોઈ પોતનો પગ બતાવવા માંડ્યા અને મારે બધ્ધાને બેન્ડેજની પટ્ટી મારી આપવી પડી.
એ બાળકોના મોઢા પરનુ સ્મિત જોઈ હમેશ મનમા એક જાતની ખુશી નો અનુભવ થાય છે.બાળકો ની દુનિયા પણ કેવી અજબ છે.એ નિર્દોષ ચહેરા પર ચમકતું એક સ્મિત ભલભલા દુઃખને ભુલાવી દે છે.

શૈલા મુન્શા તા. ૦૪/૧૦/૨૦૧૦